Тэр АНУ-ын гадаад бодлогыг хэрхэн тодорхойлсон бэ?

З.БАТЦЭЦЭГ

Тавдугаар сарын 27-нд Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөх, Төрийн нарийн бичгийн дарга асан Хенри Альфред Киссинжер 100 жилийн ойгоо тэмдэглэж байна. Скаут, улс төрийн шинжлэх ухааны доктор, дипломатч, олон улсын харилцааны хүлээн зөвшөөрөгдсөн патриарх, тоглоомчин, хүйтэн дайны үед АНУ-ын гадаад бодлогын векторыг тодорхойлсон хүн. ЗСБНХУ-тай харилцаагаа намжаах бодлого, Хятадтай харилцаагаа сэргээж, цөмийн зэвсгээс сэргийлэх үзэл баримтлал, Вьетнамын дайныг дуусгасны төлөө АНУ өртэй төрийн зүтгэлтэн. Баварийн нэгэн еврей залуу гадаадад гайхалтай карьер хийж, Америкийн элитүүдийн зүрх сэтгэлийг байлдан дагуулж, АНУ-ын олон арван жилийн гадаад бодлогыг тодорхойлж байсныг Lenta.ru эргэн дурсав.

1944 онд залуу түрүүч Хенри Киссинжер АНУ-ын Зэвсэгт хүчний Сөрөх тагнуулын корпусын бүрэлдэхүүнд Германд байжээ. Зургаан жилийн өмнө нацистуудын хавчлагад өртөхөөс эмээж 15 настайдаа эх орноосоо явахаас өөр аргагүй болсон. Дараа нь Хенри гэр бүлийнхээ хамт АНУ руу цагаачилжээ. Харин одоо тэрээр эхлээд Крефельд, дараа нь Ганновер, Беншеймд энгийн иргэдийн дунд нуугдаж байсан нацистуудыг хайж байгаа отрядыг аль удирдаж байв.

Түүний Германы соёл, хэлний мэдлэг нь холбоотнуудад онцгой үнэ цэнэтэй байв. Нутгийн хүн амыг хэлмэгдүүлэлт, дарамт шахалтаас зайлсхийж тэрээр олон германчуудыг хамтран ажиллахыг ятгаж, нацистуудыг баривчлахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Тэдний зарим нь Нюрнбергийн шүүх хурлын үеэр шүүхийн өмнө гарч ирэв. Хожим нь Хенри Киссинжер өөрөө "Хүрэл од"-оор шагнагдсан - энэ нь АНУ-ын цэргийн албанд онцгой амжилт гаргасны төлөө олгодог шагнал юм.

1945 онд 21 настай офицер амьд үлдсэн хамаатан садан, найз нөхдөө хайхаар төрөлх Бавари дахь Фюрт хотод ирэв. Гэсэн хэдий ч түүний багаасаа мэддэг бүх хүмүүсээс зөвхөн нэг ангийн найз нь амьд үлджээ. Хенри Киссинжер АНУ-д урьд өмнөхөөсөө илүү үнэнч сэтгэлтэйгээр буцаж ирэв, учир нь энэ улс хүнд нөхцөлд түүний гэр бүлд эрх чөлөө, аюулгүй байдлыг санал болгосон юм.

1947 онд АНУ-ын Зэвсэгт хүчнээс албан ёсоор халагдсаны дараа Хенри Киссинжер том улс төрд хүрэх анхны алхмаа хийжээ. Тэрээр нэр хүндтэй Харвардын их сургуульд элсэн орж шилдэг оюутнуудын нэг болж, 1950 онд улс төрийн шинжлэх ухааны бакалаврын зэрэг хамгаалжээ. 1952 онд магистр, 1954 онд шинжлэх ухааны докторын зэрэг хамгаалсан.

Залуу эрдэмтэн нэгэн цагт Франклин Рузвельт болон бусад хэд хэдэн ерөнхийлөгчийн зөвлөхөөр ажиллаж байсан Зөвлөлтийн эсрэг гал халуун сэтгэлээрээ алдартай шинэ ивээн тэтгэгч, профессор Уильям Яндел Эллиоттой танилцав.

Тэд хамтдаа Харвардын Их Сургуульд жил бүр олон улсын семинар зохион байгуулдаг. Энэ зуны чуулганаар ёс суртахууны манлайлал, ардчиллын зарчмуудын дагуу дэлхийн гадаад бодлогын санаачилга, стратегийн талаар ярилцах боломжтой. Тиймээс Хенри Киссинжер АНУ үзэл суртлаа илүү сайн түгээх хэрэгтэй гэж үзсэн.

Залуу эрдэмтэд, мэргэжилтнүүд, улс төрчдийг нэгтгэж, ардчиллын үнэт зүйлсийн нөлөөг нэмэгдүүлэх зорилготой энэхүү конференц нь элитүүдийн төдийгүй уг платформыг дэмжиж, арван жилийн турш өсөн нэмэгдэж буй төсвийг нь ивээн тэтгэж байсан Тагнуулын төв газар (ТТГ)-ын анхаарлыг татсан юм. Хенри Киссинжер 1951-1965 онд жил бүрийн зун, мөн 1967 онд дахин бага хурлыг даргалж, 1951-1971 онд тус хурлыг захирлаар нь ажиллаж байжээ.

Ардчиллыг сурталчлах, олон улсын хамтын нийгэмлэгийн коммунизмд итгэх итгэлийг сулруулах суртал ухуулгын хөтөлбөр боловсруулж байсан Сэтгэл зүйн стратегийн зөвлөл Хенри Киссинжерт удаа дараа хандаж, зөвлөгөө авч байжээ. 1955 онд тэрээр Үйл ажиллагааны зохицуулах зөвлөлийн зөвлөх, Гадаад харилцааны зөвлөлийн гадаад харилцаа, цөмийн зэвсгийн судалгааны газрын захирал болжээ.

Гэвч 1957 онд "Цөмийн зэвсэг ба гадаад бодлого" хэмээх анхны номоо хэвлүүлснээр Хенри Киссинжер жинхэнэ нэр хүндтэй болсон нь удалгүй бестселлер болжээ. Энэхүү бүтээл нь тухайн үеийн цэргийн олон судлаачдын үзэл бодлыг тусгасан боловч Америкийн нэрт улс төрчид, цэргийн албан тушаалтнуудын анхаарлыг татсан юм.

Хенри Киссинжер судалгаандаа АНУ-ын атомын дипломатын төгс бус байдалд анхаарлаа хандуулж, Америкийн цөмийн стратеги нь ЗСБНХУ-д саатуулах нөлөө үзүүлж чадахгүй, учир нь энэ нь цөмийн төгсгөлийн үед харилцан сүйрлийн хэлбэрээр зөвхөн эрс тэс хариу үйлдэл үзүүлэхийг баталгаажуулсан гэж тэмдэглэжээ. Дэлхийн тавцан дахь АНУ-ын өрсөлдөгчид ийм нөхцөлд атомын зэвсгийг хэзээ ч ашиглахгүй бөгөөд энэ нь ЗСБНХУ-ын зүгээс илүү зоригтой экспансионизмд хүргэнэ гэдэгт бараг итгэлтэй байж болно.

Тийм ч учраас залуу эрдэмтэн харьцангуй бага газарзүйн бүс нутгуудад өндөр үр дүнтэй цохилт өгөх чадвартай, Варшавын гэрээний цэргийн ангиудын тоон давуу талыг саармагжуулах чадвартай, бага бүтээмжтэй цөмийн зэвсгийг ашиглахыг санал болгов. Тиймээс 1960-аад онд АНУ-д түрэмгийллийн хариуд  "уян хатан хариу арга хэмжээний үзэл баримтлал" боловсруулсан.

Харвардын их сургуулийн Хенри Киссинжерийн профессоруудын нэг Сэм Бир "дэлхийн үйл хэрэгт санаа бодлын ач холбогдлыг зөн совингоор ойлгосон" гэж хожим дурссан байдаг. Европын дипломатын түүхийн оюутан, олон улсын харилцааны онол дахь улс төрийн реализмын төлөөлөгчийн хувьд Хенри Киссинжер АНУ дэлхийн ноёрхлыг тогтоох хүслээ орхиж, хүчнийтэнцвэртэй байдлын бодлого баримтлах ёстой гэж үзэж байв.

Хенри Киссинжерийн судалгаа бол улс төрийн реализмын сонгодог уламжлалын оюуны үргэлжлэл юм. Эрдэмтэн Фукидид, Никколо Макиавелли нарын үеэс хойш дэлхий дээр юу ч үндсэндээ өөрчлөгдөөгүй гэж үздэг. Төрийн цэрэг, эдийн засгийн чадавхи нь түүний гадаад бодлогыг тодорхойлдог, олон улсын байгууллагууд хоёрдогч, тогтворгүй байдаг. Үүний зэрэгцээ аливаа улс энэ түрэмгий ертөнцөд аюулгүй байдлаа хангаж, оршин тогтнохыг эрмэлздэг.

“Хенри Киссинжер бол АНУ-ын улс төрийн реализмын сургуулийн хамгийн тод, нөлөө бүхий төлөөлөгчдийн нэг нь гарцаагүй. Энэ сургуулийн нэг постулат бол ёс суртахуун чухал биш юм. Улс орнууд бодлогодоо үндэсний ашиг сонирхлоо хөтлөх ёстой бөгөөд үндэсний эрх ашиг нь зарим ёс суртахуун, ёс суртахууны үнэт зүйлсээс гажих ёстой бол тийм байх ёстой” Дмитрий Суслов- Эдийн засгийн дээд сургуулийн Европ, олон улсын иж бүрэн судлалын төвийн захирал, Валдай хэлэлцүүлгийн клубын мэргэжилтэн.

Шинжлэх ухааны шинжээчдийн нийгэмлэгт өөрийгөө таниулсны дараа Хенри Киссинжер 1950-иад оноос улс төрийн зөвлөхөөр ажиллаж эхэлсэн. Тэрээр улс төр, үзэл суртлын хувьд Бүгд найрамдахчуудтай ойр байсан ч АНУ-ын Ардчилсан намын өндөр албан тушаалтнуудад зөвлөхөөр уригджээ. Хенри Киссинжер Бүгд найрамдах намын, Нью-Йорк мужийн амбан захирагч Нельсон Рокфеллерийн баруун гар болж улс төрийн карьераа эхэлж, Дуайт Эйзенхауэр, Жон Кеннеди, Линдон Жонсон нарт зөвлөхөөр ажиллаж байжээ.

Үүний зэрэгцээ, улс төрийн шинжлэх ухааны доктор, Москвагийн Улсын Их Сургуулийн Улс төрийн шинжлэх ухааны факультетийн ажилтан Станислав Бышокын хэлснээр Хенри Киссинжерийг чанарын хувьд ялгаж, улс төрч, дипломатч болж өсөх боломжийг олгосон нь эрдэм шинжилгээний үйл ажиллагаа, цэвэр шинжлэх ухааны амжилт юм. Олон нийтийн ажил, цэвэр академийн салбарт нэгэн зэрэг оргилд хүрсэн гайхалтай хүн.

Эрдэмтний улс төрд шууд оролцох нь 1969 онд АНУ-ын 37 дахь Ерөнхийлөгч Ричард Никсон засгийн эрхэнд гарч, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн даргаар томилогдсоноор эхэлсэн юм. Хенри Киссинжер энэ албан тушаалыг зургаан жил хашсан бөгөөд 1973 оны есдүгээр сараас Төрийн нарийн бичгийн даргаар зэрэгцэн ажиллаж эхэлсэн. Энэ нь АНУ-ын түүхэнд нэг хүн эдгээр хоёр албан тушаалыг нэгэн зэрэг нэгтгэсэн анхны бөгөөд цорын ганц тохиолдол байв.

Ричард Никсон удирдаж байх үед АНУ дөрвөн жилийн турш Вьетнамын дайнд Хойд Вьетнамын коммунист засгийн газрыг эсэргүүцэж байсан Өмнөд Вьетнамын талд тулалдаж байв. Улстөрчийн сонгуулийн өмнөх гол амлалт нь “эрхэм амгалан” болох байсан.

Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөхийн албан тушаалыг хүлээн авсны дараа Хенри Киссинжер ерөнхийлөгчийн тусламжтайгаар АНУ-ын гадаад бодлогын удирдлагыг төвлөрүүлж, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн бүтцийг улам нарийсгаж, түүнд харьяалагддаг хэд хэдэн хороодыг байгуулжээ. Ингэхдээ Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл өөрөө бүр ч илүү эрх мэдэлтэй болж, Ричард Никсоны итгэлгүй байсан Төрийн департаментыг халсан.

Эдгээр бүх эрх мэдэл нь АНУ-ыг мөргөлдөөнөөс гарах төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд Хенри Киссинжерт шаардлагатай байсан. Гэвч цэргээ энгийн байдлаар эргүүлэн татах нь их гүрний итгэл үнэмшил, нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлж, "зугтаж байна" гэсэн сэтгэгдэл төрүүлнэ.

Хенри Киссинжер өөрөө нотолж байсанчлан ийм арга барил нь "домино эффект"-ийг өдөөж, Зөвлөлт ба Лалын орнуудыг дэлхий даяар явуулж буй цэргийн ажиллагаанд нь түлхэц өгөх болно. Мөргөлдөөнийг шийдвэрлэх, хэлэлцээний илүү ашигтай байр суурийг олж авахын тулд АНУ "галзуу хүний ​​сургаал" хэмээх стратегийг сонгосон. Ричард Никсон, Хенри Киссинжер нар гадаадын дайснууддаа урьдчилан таамаглах аргагүй удирдагч тус улсад засгийн эрхэнд байгаа бөгөөд ямар ч үед засгийн эрхийг барьж чадна гэж итгүүлэхийг оролдсон. Коммунист Хойд Вьетнам Өмнөд Вьетнамын засгийн газрыг хүлээн зөвшөөрч, тус улсыг хоёр хэсэгт хуваах тохиролцоонд хүрэхийг АНУ шаардав.

1969 оны 3-р сард АНУ цээрлүүлэх ажиллагааны хүрээнд Вьетнамын бааз суурь болсон хөрш зэргэлдээ төвийг сахисан Камбожийн эсрэг нууц бөмбөгдөлтийн кампанит ажил эхлүүлэв. Энэхүү кампанит ажил нь 100 мянга орчим энгийн иргэний амь насыг авч одож, Пол Пот болон түүний улаан кхмеруудын өсөлтийг хурдасгасан. Мөн хөдөө орон нутгийн томоохон хэсгийг эргэлт буцалтгүй сүйтгэсэн. Вьетнамын дайны үеэр нийтдээ 2.5-3 сая вьетнам, 58 мянган америк хүн нас баржээ.

Гэсэн хэдий ч сонгосон тактик нь хүссэн үр дүнг авчирсангүй бөгөөд АНУ Хойд Вьетнамыг хэлэлцээрийн байр сууриа зөөлрүүлэхийг албадаж, улс орноо хуваах Америкийн нөхцөлийг зөвшөөрөв. Дараа нь Хенри Киссинжер дэлхийн тавцан дахь АНУ-ын гол дайсан болох ЗХУ-д анхаарлаа хандуулав.

Ричард Никсон, Хенри Киссинжер нар ЗХУ-ын шахалтаар Хойд Вьетнамыг хэлэлцээрийн ширээнд суулгаж чадна гэж үзэж байв. АНУ нь ЗХУ-ыг Вьетнамд буулт хийх хүсэлгүй байгаа тул цөмийн дайнд бэлтгэж байна гэж итгүүлэх зорилготой хэд хэдэн нууц үйл ажиллагааг эхлүүлсэн.

1969 онд АНУ ЗХУ-ын эргэн тойрон дахь тагнуулын нислэгийн тоог эрс нэмэгдүүлж, стратегийн нисэх онгоцыг дээд зэргийн бэлэн байдалд оруулж, цөмийн зэвсгээ тараасан. Аварга жад ажиллагаа нь Зөвлөлтийн удирдлагыг айлгаж, Хойд Вьетнамд үзүүлэх дэмжлэгийг хязгаарлахад хүргэх ёстой байв. Үүний зэрэгцээ, Хенри Киссинжер дипломат шугамаар идэвхтэй ажиллаж, АНУ-д суугаа ЗХУ-ын Элчин сайд Анатолий Добрынинтай холбоо тогтоож, Ричард Никсон дарангуйлагч ерөнхийлөгч байсан бол ЗХУ хэрвээ "Тохиролцоонд хүрэхгүй бол" "дайныг улам хурцатгана" гэж урам зориг өгсөн.

Дипломатууд зуучлагч, орчуулагчгүй шахам өдөр бүр хоорондоо утсаар ярьдаг байсан. Эцэст нь тэд 1970 оны хоёрдугаар сарын 21-нд Парист Вьетнамын Коммунист намын улс төрийн товчооны гишүүн Ле Дык Тхотой нууц уулзалт зохион байгуулж чаджээ. Эхний хэлэлцээ амжилтгүй болж, АНУ Хойд Вьетнамыг бөмбөгдөлтөөр дарамталж, хямралаас гарах өөр арга зам хайхад хүргэв.

Гол нь ЗХУ-ын удирдлага Ричард Никсонг хангалттай нухацтай авч үзээгүйд оршино. Гуравдагч ертөнцийн орнуудад коммунист хувьсгалыг зогсоохын тулд ЗХУ-д цөмийн болон эдийн засгийн салбарт хөнгөлөлт үзүүлэхийг "хүлээх" оролдлого бүтэлгүйтэв. Үүний зэрэгцээ Анатолий Добрынин хувийн яриандаа Хенри Киссинжертэй Вьетнамын дайнаас үл хамааран Зөвлөлт Холбоот Улс АНУ-тай харилцаагаа сайжруулахыг хүсч байна гэж хэлжээ. Дипломатуудын яриа хэлэлцээний үр дүн нь улс хоорондын харилцааны нууц суваг нээгдсэн явдал байв.

ЗСБНХУ-ын эсрэг цөмийн аюул заналхийлэх тактикийн оронд 1972 онд Стратегийн довтолгооны зэвсгийг хязгаарлах чиглэлээр авах зарим арга хэмжээний тухай түр хэлэлцээр, Пуужингийн довтолгооноос хамгаалах үйл ажиллагааг хязгаарлах тухай гэрээнд гарын үсэг зурснаар хурцадмал байдлыг намжаах тактикийг сонгосон. Үүний зэрэгцээ АНУ БНХАУ-ын коммунист удирдлагатай харилцаагаа сэргээж эхэлжээ.

Үндэсний судалгааны их сургуулийн Эдийн засгийн дээд сургуулийн Европ, олон улсын иж бүрэн судлалын төвийн дэд захирал, Валдай клубын шинжээч Дмитрий Сусловын хэлснээр, Хенри Киссинжерийн улс төрийн бодитой байдал яг ийм нөхцөлд илэрсэн байна. Хэдийгээр Хятадтай ойртох нь Ричард Никсоны хатуу ширүүн антикоммунист засаг захиргааны үнэт зүйлд харш байсан ч энэ нь АНУ-ын үндэсний ашиг сонирхолд нийцсэн юм. “Хятадтай харилцаагаа сэргээсэн нь Вьетнамын дайнд ялагдсаны үр дагаврыг даван туулах, багасгахад асар их хувь нэмэр оруулж, хүйтэн дайнд АНУ-ын ирээдүйн ялалтад оруулсан хувь нэмэр байсан юм” Дмитрий Суслов

Энэхүү үйл ажиллагааны логик нь эдгээр коммунист орнуудын харилцаа муудаж байгаа нөхцөлд ЗХУ, Хятадтай харилцаагаа сайжруулах замаар АНУ-д давуу тал олгох явдал байв. Хийсэн алхмууд нь АНУ хамгийн ашигтай байрлалд орсон стратегийн гурвалжин үүсэхэд хүргэж, хоёр коммунист дэглэмийг тэднийг нэгтгэсэн үзэл суртлын талаар мартах шахав.

Улс төр судлаач Станислав Бышок Lenta.ru сайтад ярилцлага өгөхдөө Генри Киссинжерийн "Хятадад нээлттэй байх" төлөвлөгөө нь Хятад, Зөвлөлтийн удирдагчдын хооронд нэгэнт бий болсон шаантаг улам гүнзгийрүүлсэн гэж тэмдэглэжээ. Тэгэхээр реализмын онолч, дадлагажигч барууны блокийн өмнө нэг зарчмын өрсөлдөгч байхын оронд ЗХУ-д Хятадын нүүрэн дээр өөр хүчтэй өрсөлдөгчийг бий болгожээ.

АНУ үнэн хэрэгтээ Вьетнамын дайнд ялагдаж, цэргээ гаргаж, Өмнөд Вьетнамын засгийн газар уналтад орсон нь АНУ-ын нэр хүндийг дэлхийн тавцанд гаргах томоохон хэмжээний үр дагавар авчрахгүй байх аюулгүй ертөнцийг бий болгож байв. АНУ, ЗХУ, Хятадтай харилцаагаа сэргээж байгааг ажигласан Хойд Вьетнамын засгийн газар Америкийн талтай хэлэлцээ хийхэд илүү бэлэн байв. 1973 оны 1-р сарын 27-нд Хенри Киссинжер, Ле Дук То нар Парисын энх тайвны гэрээнд гарын үсэг зурав.

АНУ Хойд Вьетнамаас ямар ч буулт хийгээгүй бөгөөд тус улсаас цэргээ гаргахаа амлаж, өмнөд нутгийн хоёр засгийн газрыг хүлээн зөвшөөрөв. Гэвч гэрээнд гарын үсэг зурсны маргааш нь Хенри Киссинжер Дотоод хэргийн зөвлөх Жон Эрлихмантай уулзахдаа "Тэд [Өмнөд Вьетнамын эрх баригчид] жил хагасын турш тэвчих юм бол азтай байх болно гэж би бодож байна" гэжээ. Тэр ердөө нэг сар хагасын хугацаанд буруу хэлсэн- 1975 онд Өмнөд Вьетнам коммунистуудын мэдэлд орсон.

1973 онд Хенри Киссинжер Ле Дук Тхотой хамт Вьетнамын дайныг дуусгахад оруулсан хувь нэмрийг нь үнэлэн Нобелийн энх тайвны шагнал хүртжээ. Удалгүй Хенри Киссинжер АНУ болон гадаадад алдартай болсон. Тэрээр ерөнхийлөгч Ричард Никсоны албан тушаалыг орхисны дараа ч Төрийн нарийн бичгийн даргын албыг үргэлжлүүлэн хашсан бөгөөд 1977 он хүртэл энэ албан тушаалд аль хэдийн Жералд Фордын удирдлаган дор ажиллаж байсан.

Төрийн албанаас гаргаад Хенри Киссинжер эрх мэдлээ алдсангүй. Түүний үйлчилгээ, туршлагыг хүлээн зөвшөөрөх нь улам бүр нэмэгдсээр байв. Одоо зөвхөн Америкийн ерөнхийлөгчид төдийгүй бусад орны удирдагчид түүнээс зөвлөгөө авахаар ханддаг. Албан тушаалаа орхисныхоо дараа тэрээр улс төрчид, бизнесмэнүүдэд зориулсан Kissinger Associates зөвлөх компанийг байгуулж, олон улсын зөвлөх, зохиолч, багш болсон.

Хенри Киссинжер 100 настай ч гэсэн жинхэнэ оюуны сониуч зангаа харуулж, олон улсын арга хэмжээнд үргэлжлүүлэн оролцож, дэлхийн улс төрийн хамгийн чухал үйл явдлуудын талаар тайлбар хийдэг.

Олон жилийн туршид АНУ-ын гадаад бодлогын стратегид ямар ч болзолгүй хувь нэмэр оруулсан хэдий ч олон улсын улс төрийн патриархын шийдвэр олон хүнд хоёрдмол утгатай мэт санагдаж байна. Зарим нь Хенри Киссинжерийг сүүлийн хагас зуунд хамгийн үр дүнтэй төрийн нарийн бичгийн дарга гэж нэрлэж байгаа бол зарим нь түүний үйлдлийг шалгаж, баривчлахыг шаардаж байна. Хүний эрхийн төлөө тэмцэгчид, зохиолчид, публицистууд дипломатчийг хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн хэмээн буруутгаж байна.

Тиймээс сэтгүүлч Кристофер Хитченс "Хенри Киссинжерийн шүүх хурал" номондоо дипломатыг Камбожийн бөмбөгдөлтийг удирдаж, Чилийн Зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч Ренег барьцаалж, алах төлөвлөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлсэн гэж буруутгажээ. Түүнийг мөн 1973 онд Чилийн сонгогдсон социалист ерөнхийлөгч Сальвадор Альендегийн эсрэг генерал Аугусто Пиночетын цуст төрийн эргэлт хийхэд Тагнуулын төв газартай хамтран оролцсон гэж буруутгаж байгаа юм.

Гэсэн хэдий ч эрдэмтэд, сэтгүүлчид, дипломатууд Хенри Киссинжерийн өвийн талаар удаан хугацаанд маргах болно. Өөр нэг зүйлийг үгүйсгэх аргагүй юм. Дэлхийн шинэ, илүү тогтвортой дэлхийн дэг журмыг эрэлхийлэхийн тулд зөвхөн урьдчилан харж чаддаг төдийгүй өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдалд чадварлаг хариу үйлдэл үзүүлэх чадвартай төрийн зүтгэлтнүүд дэлхий дахинд хэрэгтэй байна.

“Төр бол хэврэг байгууллага бөгөөд төрийн зүтгэлтэн нь ёс суртахууны хязгаарлалтаас болж оршин тогтнохдоо ёс суртахууны эрсдэлд орох эрхгүй” -Хенри Киссинжер- АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга асан

Эх сурвалж: www.polit.mn