Орчин үеийн Турк Улс байгуулагдсаны 100 жилийн ой

Энэ оны 3 дугаар сарын 13-15-ны өдрүүдэд Туркийн Мармара Сан Истанбул хотод “Евро Азийн Эдийн засгийн 26 дугаар Дээд хэмжээний уулзалт”-ыг амжилттай зохион байгууллаа.

Туркийн Ерөнхийлөгч Режеп Тайип Эрдоган болон Азербайжаны Ерөнхийлөгч Ильхам Алиев нар энэхүү Дээд хэмжээний уулзалтад оролцогчдод хандан Мэндчилгээ ирүүлэв.

Монгол Улсын 3дахь Ерөнхийлөгч Намбарын Энхбаяр Дээд хэмжээний уулзалтад уригдан оролцож илтгэл тавилаа. Түүний илтгэлийг англи хэлээс орчуулан бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

Ноёд, хатагтай нар аа,

Эрхэм хүндэт анд нөхөд өө,

Юуны түрүүн биднийг халуун дотноор хүлээн авсан Мармара сан болон тус Сангийн тэргүүн, Доктор Аккан Сүвер танд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлж байна. Ер бусын чухал цаг үед болж байгаа “Евразийн Дээд хэмжээний уулзалт” өнөөдөр дэлхий дахинд тулгараад байгаа асуудлуудыг шийдвэрлэхэд өөрийн хувь нэмрийг оруулна гэдэгт найдаж байна.

Турк Улсад болсон аймшигт газар хөдлөлтийн улмаас амь насаа алдсан хүмүүсийн ар гэрийнхэнд гүн эмгэнэл илэрхийлье. Дэлхий нийт, тэр дундаа Монгол Улс энэхүү эмгэнэлт мэдээг цочирдон хүлээн авч, анд нөхдийн гар сунгаж, тусламж үзүүлэх санал тавьсныг турк нөхөд маань найрсгаар хүлээн авсан билээ. Монголчууд бидний хувьд эрэн хайх, аврах багаа газар хөдлөлтөд хамгийн их нэрвэгдсэн гамшгийн бүсэд илгээх нь хүн ёсны хувьд нэр төрийн хэрэг байсан бөгөөд манай эрэн хайх, аврах багийнхан сургуультай нохдынхоо хамт олон хүний амийг аварсан тухай мэдээг хүлээж аваад баярлаж, бас бахархаж байлаа.

Хэдийгээр нөхөж баршгүй хүнд гарз хохирол учирсан ч Турк Улс, Туркийн ард түмэн бол аливаа зовлон бэрхшээлийг даван туулж улам хүчирхэгжих хүч чадалтай, тэсвэр хатуужилтай улс орон, ард түмэн мөн гэдгийг бид сайн мэднэ. Та бүхэн энэ их зориг хатуужлаа баялаг түүхийнхээ олон цаг үед илтгэн баталсан бөгөөд энэ удаад ч мөн адил нотлон харуулж чадна гэдэгт итгэлтэй байна.

Энэ жил 100 жилийн ойгоо тэмдэглэж буй орчин үеийн Турк Улс дэлхий дахинд тулгамдаад буй асуудлуудыг шийдвэрлэхэд гол үүрэг гүйцэтгэдэг нөлөө бүхий улс орнуудын нэг болтлоо өсөн хөгжсөн нь ялангуяа өнгөрсөн жил тод томруун харагдсан билээ.

Дэлхийн хамгийн алдартай турк хүмүүсийн нэг Мустафа Кемал Ататюрк орчин үеийн Турк Улсын амжилтын бат бэх үндэс суурийг тавьсан билээ. Алдар суугаа түүхэнд мөнхөлсөн хүмүүсийн амьдралын ололт амжилт болон тэдгээрийн түүхэн нөхцлийн учир шалтгааны талаар эргэцүүлэн бодоход энгийн атлаа тэр болгон анзаарагддаггүй зүйлс ажиглагддаг.

Хамгийн эхний бөгөөд хамгийн чухал учир шалтгаан нь тэд бүхий амьдралынхаа зорилгыг бусдын сайн сайхны төлөө, нийт ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө зүтгэхэд оршино хэмээн тодорхойлдогт байгаа юм. Үүнээс дутуугүй чухал ач холбогдолтой учир шалтгаан бол тэд амь амьдралаа бусдын сайн сайхны төлөө зориулан зүтгэхдээ ихээхэн баяр баясгалантай байдагт оршино. Бусдын сайн сайхны төлөө зүтгэхийгээ баяр баясгалан хэмээн хүлээж авдаг хүмүүсийн хувьд энэхүү зүтгэл нь хүнд хүчир ачаа дарамт бус харин урам зориг, онгодыг нь өдөөн сэргээсэн үйл хэрэг болдог байна. Тэгвэл Мустафа Кемал Ататюрк бол чухамхүү бусдын сайн сайхны төлөө амь амьдралаа бүрэн зориулж, зүтгэх тусмаа улам эрч хүчтэй болсон, урам зориг, онгод дүүрэн хүн байсан юм.

Хоёрдугаарт, бусдын сайн сайхны төлөө өөрийгөө зориулна гэдэг бол аливааг хойшлуулахгүй байна, цаг хугацаатай уралдана гэсэн үг юм. Хүний хамгийн том алдаа бол ямар нэгэн шалтаг тоочин бултаж аливаа зүйлийг хойшлуулах явдал мөн билээ. Гэтэл хүний амьдрал асар богино байдаг. Гэсэн хэдий ч түүний сайн нь амьдрал өөрөө боломж бололцоо, завшаан бүхий мөчүүдээр дүүрэн байдаг.

Хүний амьдралын нэгэн чухал дүрэм бий. Энэ дүрэм өдөр бүр ямар нэгэн боломж, ямар нэгэн завшаан заавал тохионо, харин хийж гүйцэтгэхээ хойшлуулвал тэр сайхан боломж, завшааныг алдана хэмээн өгүүлнэ. Нөгөө талаар хэрэв боломж бололцоог бүрэн дүүрэн ашиглаж чадвал төсөөлөхийн аргагүй гайхамшгийг бүтээж чадах шидтэн болж хувирна. Тийм ээ, Мустафа Кемал Ататюрк бол шидтэн байсан. Түүний ид шидийн энгийн нууц тэрээр сайхан цаг ирэхийг хүлээж хойшлуулалгүйгээр бусдын сайн сайхны төлөө зүтгэх зорилгоо тууштай хэрэгжүүлдэг ажил хэрэгч хүн байсанд, эх орон, ард түмэндээ өөрийн гараар сайн сайхан цагийг авчрах, илүү сайхан амьдралыг бүтээхийн тулд өдөр бүр зүтгэж, боломж бүрийг ашигладаг байсанд оршино.

Өдөр бүр хүн болгонд олдож байгаа боломж бололцоо, агшиныг бүрэн дүүрэн ашиглаж чаддаг хүн бусдад их азтан мэт харагддаг. Тэгвэл бусдын сайн сайхны төлөө зүтгэх сайхан сэтгэл бүхий үйл хэргийг болон өөрийгөө эгэл жирийн ард иргэдийн салшгүй хэсэг мөн хэмээн мэдрэх тэр нинжин сэтгэлтэй байх эр зоригийг аз хийморь байнга дагалдаж байдаг билээ. Тэгэхээр Мустафа Кемал Ататюрк бол хүчирхэг оюун ухаан, нинжин зүрх сэтгэлтэй эр зоригтон байсан бөгөөд ийм учир тэрээр Туркийн ард түмний салшгүй хэсэг мөн гэж тооцогдох учиртай. Тийм ээ, ийм учир тэрээр агуу их азтан байжээ.

Мустафа Кемал Ататюрк бол Туркийн ард түмний бодит илэрхийлэл, төлөөлөл байсан, одоо ч байгаа хэвээр байна.

Түүний нэгэн адил Туркийн ард түмэн бусдын сайн сайхны болон бие биеийнхээ сайн сайхны төлөө зүтгэх нь хувь заяа мөн хэмээн үздэг билээ. Туркийн ард түмэн бусдын сайн сайхны төлөө зүтгэх үйл хэргээ мөн адил баяр баясгалантай гүйцэлдүүлдэг.

Туркийн ард түмэн бол онгод нь сэрсэн ард түмэн мөн бөгөөд аливааг хойш тавьдаггүй, амьдрал өдөр тутам олгодог боломж бололцоог бүрэн дүүрэн ашиглаж чаддаг ард түмэн мөн.

Туркийн ард түмэн бол бодит үйл хэргийг бүтээгч ард түмэн юм, тэд бол орчин үеийн Турк Улсыг яг энэ цаг үед, яг энэ газар шороон дээр бүтээн босгож байгаа шидтэнгүүд мөн билээ.

Туркийн ард түмэн бол яахын аргагүй азтангууд мөн. Учир нь аз хийморь тэдэнд байгаа итгэл төгс урагш тэмүүлэх цэцэн оюун ухаан, бусдын зовлон, тулгамдсан асуудлыг мэдрэх өрөвч зөөлөн сэтгэлийг дагалдаж байдаг билээ.

Чухам ийм учраас Туркийн ард түмэн өнөөдрийн зовлон, бэрхшээлийг даван туулж улам хүчирхэгжин босч ирнэ гэдэгт би даян дэлхийн олон түмний нэгэн адил гүн бат итгэж байна.

          Энэ завшааныг ашиглан Түрэгийн Хаант Улсын хаадын зөвлөх асан цэцэн Тоньюкукийн үлдээсэн мэргэн үгсийг та бүхэнтэй хуваалцая. Мэргэн сайдын бичээс бүхий, арван гурван зууныг дамжсан гэрэлт хөшөө нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт, Туул голын ай сав газар, Налайх дүүргийн нутаг дэвсгэрт бий. Уг бичээст:

“Элтериш хаан ба мэргэн Тоньюкук борви бохиролгүй зүтгэсний учир  Капаган  ба нэгдсэн Түрэгийн ард түмэн цэцэглэн хөгжиж, өдгөөгийн Түрэгийн Билгэ хаан нэгдсэн Түрэгийн ард түмэн ба Огусын ард түмний сайн сайхны төлөө хаан суулаа”

гэсэн байдаг.

Туркийн ард түмэн бол хөдөлмөрч, бүтээлч ард түмэн мөн гэдгийг хүн бүр мэднэ. Нэгдсэн Туркийн ард түмэн өвөг дээдсийнхээ нэгэн адил өнөөдрийн бэрхшээлийг даван туулж, цэцэглэн хөгжинө гэдэгт гүн бат итгэлтэй байгаагаа дахин давтан хэлье.

Монгол Улсын Туул голын ай сав нутагт зуун зуун жилийн турш сүндэрлэн зогсох гэрэлт хөшөөн дээр түрэг хэлээр бичсэн бичээс та биднийг манай хоёр ард түмний өвөг дээдэс нэг газар нутаг дээр хөрш зэргэлдээ оршин амьдарч байсан тэр он цаг руу эргэн аваачиж байна. Монгол хэлэнд: “Нөхрийн хуучин нь дээр, дээлийн шинэ нь сайн” гэсэн мэргэн үг байдаг.

Манай хоёр ард түмний түүх нягт нарийн холбоотой учир өнөөдөр тэр их түүхийн аль нь чухамхүү Монголынх, аль нь яг Түрэгийнх гэдгийг баттай зааглан ялгах боломжгүй ээ. Та бид хоорондоо харилцаж нэг нэгэндээ нөлөөлснөөр нэг нэгийнхээ төлөвшихөд, ялангуяа хоёр ард түмний өвөрмөц дүр төрх бүрэлдэхэд, улмаар хувь заяа нь тодроход ихээхэн ач тус болсон байна.

Өнөөдөр дэлхий дахинд тулгарч байгаа ээдрээтэй хүнд цаг үед  хуучин андууд улам ойртон дотносч, хямралын цаг хугацаанд бие биедээ туслах, тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхийн тулд хамтдаа зүтгэх шаардлагатай байна. Япончууд, Солонгосчууд, Монголчууд, Түрэгийн ард түмнүүд асар өргөн утгаар нь ойлговол, нарийн цогцоор нь мэдэрвэл нэг соёлтой гэж зарим эрдэмтэн үздэг. Энэхүү соёлын өлгий нутаг бол Алтайн уулс мөн билээ. Алтайн уулсыг хүрээлэн амьдарч байсан та бидний өвөг дээдэс Мөнх Хөх Тэнгэрийг өдөр тутмын амьдралд нь, тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд нь туслан дэмнэдэг хэмээн итгэн сүсэглэдэг байжээ.

Харин хувь заяаныхаа эзэн бид өөрсдөө мөн гэдгээ, эзэн хичээвэл заяа хичээнэ гэдгийг ухамсарлан таньсан өнөө цагийн та бид хувь заяагаа өөрсдөө бүтээнэ. Соёлын хувьд ойр дотно, түүхийн нягт нарийн сэжмээр холбогдсон улс орнуудын ард түмнүүд энэхүү хямралын хүнд хэцүү цаг үед улам ойртон түншлэх, нэг нэгэндээ тулах тулгуур, түших багана болох хэрэгтэй.

Ийм учраас бидний урт түүх, баялаг соёлоос улбаалан гарч ирэх сайхан санаа бол Япон, Солонгос, Монгол, Түрэгийн улсууд “Алтайн Түншлэлийн Санаачлага”-ыг сэдэн хэрэгжүүлэх явдал мөн гэж үзэж байна. Энэхүү санаачлага ихээхэн ирээдүйтэй бөгөөд уг түншлэл дайн дажин, цар тахал, хоол хүнсний хомсдол, уур амьсгалын өөрчлөлт, эдийн засаг болон техник технологийн тэгш бус байдалд нэрвэгдээд буй дэлхий дахинд энх амгалан, хөгжил дэвшил авчрах сайн үйл хэрэгт бодит хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна.

Өнөөдөр янз бүрийн хямралууд гүн гүнзгий байгаагийн учир шалтгаан та бид зөвхөн өөр өөрийн явцуу ашиг сонирхлын хойноос улайран хөөцөлддөг хэт энгийн ертөнцөд амьдарч байгаад оршино. Үнэн хэрэгтээ өнөөдрийн дэлхий дахин бол нарийн цогц ертөнц мөн билээ. Энэ байдал улс орнууд болон ард түмнүүдийн хоорондын харилцаа холбоо өсөн нэмэгдэх тусам улам нарийн ээдрээтэй болох учиртай.

Гэхдээ дэлхий ертөнц ийнхүү нарийн төвөгтэй болж буй нь сайн хэрэг мөн, учир нь ингэснээр хүн бүрт өдөр бүр ямар нэгэн боломж бололцоо, завшаан бий болж байна гэсэн үг юм. Харин та бид нарийн учир сэжмээр уягдан холбогдсон энэ төвөгтэй дэлхий ертөнцөд хэрхэн оршин амьдрах талаар суралцах шаардлагатай болоод байна. Улам ээдрээтэй болоод байгаа энэ дэлхий ертөнцөд оршин амьдрах хамгийн мэргэн арга нь бусдын эрх ашгийг хүндэтгэх, бусдыг анхаарч тэтгэх, бусдын сайн сайхны төлөө үйл хэрэг бүтээж эхлэх явдал юм. Энэ ээдрээтэй дэлхий ертөнцөд хамгийн үнэ цэнэтэй нь мөнгө бус харин хүн, хүний амьдрал байх ёстой.

Бид хүн гэх нэг төрөлтний хувьд ковидын цар тахал, дайн дажин, байгалийн гамшиг зэргээс шалтгаалан сая саяар тоологдох нэгнээ алдсан. Хүний өөрийн гараар бүтээсэн хямралын учир шалтгааны улмаас амь насаа алдсан хүмүүсийн тоо байгалийн гамшгийн үеэр нас барсан хүмүүсийн тооноос хэд дахин их байна. Эрүүл саруул оюун ухаантай төрдөг хүмүүсийн хувьд та бид олон сая эрдэнэт хүний амь нас цаашид ч алдагдсан хэвээр байх, энэхүү эмгэнэлт байдлыг таслан зогсоохын тулд юу ч хийхгүй байх байдал үргэлжлэхийг хэрхэвч тэвчин зөвшөөрч болохгүй.

Та бид Дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журмыг бүтээх ёстой. Дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журамд дайныг хориглоно, дайн өдөөхийг бас хориглоно.

Та бид Дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журам бүтээх хэрэгтэй. Энэхүү журамд хүний амьдрал болон өөрийн авьяас чадварыг бүрэн бүтэн хөгжүүлэхийн үндэс суурь болсон хүний эрх, бусдад авьяас чадвараа бүрэн дүүрэн хөгжүүлэх боломжийг олгохын тулд бусдын сайн сайхны төлөө зүтгэхийн учир шалтгааны үндэс суурь болсон хүний үүрэг аливаа үйл ажиллагааны төвд нь байх болно.

Дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журам нэг туйлт, эсхүл олон туйлт харилцааг бус, харин улс орон бүр, хувь хүн болгон төрөлх авьяас чадвараа тултал нь хөгжүүлэх боломж, завшаан олгох цогц харилцааг тогтооно. Ийм боломж гагцхүү ард түмнүүд болон улс орнууд энх амгалан тогтсон нөхцөлд орших цагт олдоно.

Бүгдээрээ Дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журмыг Цогц Ертөнц гэж нэрлэе. Энэхүү Цогц Ертөнц гурван цагт зэрэг орших болно. Харамсалтай нь өнөөдөр ард түмнүүд, улс орнууд болон улс төр, шашин, нийгмийн харилцааны бүх салбарын удирдагчид тус бүрдээ өөр өөрийн сонгосон тэр цаг хугацаандаа оршиж байгаа билээ. Өөр өөр цаг хугацааны үйл явдлуудыг нэгэн зэрэг гаргаж ирэхэд тэд яахын аргагүй хоорондоо зөрчилдөнө, хоорондоо тэмцэлдэнэ, нэг нэгийгээ ялан дийлэх гэж оролдоно.

Уг нь та бид өнгөрсөн цаг хугацаа бол алдаанаасаа сургамж авах, одоо цаг үе бол бусдын сайн сайхны төлөө зүтгэх, ирээдүй цаг үе бол хойч үеийнхээ өмнө үүрэг хүлээж буйгаа ухамсарлахын тухай байх ёстой гэдгийг мэднэ. Цогц Ертөнцөд хүн бүр гурван цаг хугацаанд нэгэн зэрэг амьдрах буюу алдаанаасаа суралцах, бусдын сайн сайхны төлөө зүтгэх, хойч үеийнхээ өмнө хүлээсэн үүргээ ухамсарлахын ухаанд суралцах хэрэгтэй.

Та бид өнөөдөр аливаа дайн дажин ямар ч утгагүй болсныг ойлгох цаг болжээ. Өнөөдрийн дайнд хэн ч ялан дийлэгч болж чадахгүй ээ. Харин энх амгалан тогтсон цагт хүн бүр ялан дийлэгч болж чадна. Дайн дажин бол хэт энгийн бөгөөд ой гутам муухай, харин энх амгалан бол ээдрээтэй цогц бөгөөд үзэсгэлэн төгөлдөр билээ.

Газар дэлхийгээ ээдрээтэй цогц бөгөөд үзэсгэлэн төгөлдөрийн ертөнц болгох цаг иржээ. Ийм ертөнцөд хүний амьдрал хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл байх болно, ийм ертөнцөд хүн бүр боломж бололцоо, завшаантай зайлшгүй учрах болно.

Энх амгалан тогтох боломжийг олгоцгооё.

Турк Улс, Истанбул хот

2023 оны гуравдугаар сарын 15-ны өдөр

Энэ завшааныг ашиглан Түрэгийн хаант улсын гурван хааны зөвлөх асан мэргэн Тоньюкукийн бичээсийг дурдмаар байна. Мэргэн сайдын бичээс бүхий, XIII зууныг дамжсан гэрэлт хөшөө нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт Туул голын ай сав, Налайхын дүүргийн нутагт бий. Уг бичээст:
“Элтерэс хаан ба мэргэн Тоньюкук хөдөлсний  учир  Капаган  ба Түрэгийн улс мандаж өдгөөгийн энэ Билгэ хаан Түрэг улсын ба Огус улсын хаан суулаа” гэсэн байдаг.
Туркийн ард түмнийг хөдөлмөрч, бүтээлч ард түмэн гэдгийг хүн бүр мэднэ. Эв нэгдэлтэй, бие биеэ гэх халуун сэтгэлтэй Турк ард түмэн өнөөдрийн бэрхшээлийг даван туулж, өвөг дээдсийнхээ нэгэн адил цэцэглэн хөгжинө гэдэгт гүн бат итгэлтэй байгаагаа дахин давтан хэлье.
Монгол Улсын Туул голын ай сав нутагт зуун зуун дамжин гэрэлтэх хөшөөн дээр турк хэлээр бичсэн уг бичээс нь манай хоёр орны өвөг дээдэс хөрш зэргэлдээ оршин амьдарч байсан он цагийн дурсгал юм. Монголчууд “Хүний сайныг ханилан байж, Хүлгийн сайныг унан байж мэднэ” гэж ярьдаг. 
Манай хоёр орны түүх нарийн нягт холбоотой учир түүхийн энэ цаг үе нь зөвхөн Монгол Улсынх, харин тэр нь зөвхөн Түрэгийн хаант улсын үеийнх гэж зааглан ялгах нэн төвөгтэй. Тэгэхээр бид зэрэгцэн оршиж бие биеэ, түүх замналаа харилцан бүтээж иржээ.

Хүнд хэцүү энэ цаг үед бие биедээ туслах, хүндрэл бэрхшээлийг нь нимгэлэх зорилгоор анд нөхөд улам нэгдэн нягтаршиж хамтран ажиллах ёстой. Япон, Солонгос, Монгол, Туркийн ард түмнийг нэг соёлтой, төдийгүй соёлыг асар өргөн хүрээнд, нэн цогц утгаар ойлгодог гэж зарим эрдэмтэд үздэг. Энэ соёлын өлгий нь Алтайн уулс. Алтайн уулсыг хүрээлэн амьдарч байсан өвөг дээдэс минь Хөх Мөнх Тэнгэр (Тэнгэр)-ийг амьдрал ахуйг нь өргөж, хүндрэл бэрхшээлээс гэтэлгэн дэмнэдэг гэж итгэж сүсэглэдэг байж.
Харин хувь заяаныхаа эзэн гэдгээ, эзэн хичээвэл заяа хичээнэ гэдгийг ухамсарлан таньсан өнөө цагийн бид, өөрөөр хэлбэл түүх, соёлын хувьд ойр хоёр орны ард түмэн хүнд хэцүү энэ цаг үед улам ойртож түншлэх, тулах тулгуур, түших багана болох хэрэгтэй.
Ийм учраас баялаг түүх, соёлоосоо улбаалан Япон, Солонгос, Монгол, Туркийн Алтайн Түншлэлийг санаачлан байгуулах нь зүйтэй гэж үзэж байна. Энэхүү санаачлага нь хэрэгжих бүрэн боломжтой төдийгүй уг түншлэл нь дайн, цар тахал, хүнсний хомсдол, уур амьсгалын өөрчлөлт, эдийн засаг болон техник технологийн тэгш бус байдалд нэрвэгдээд буй дэлхий дахинд энх амгалан, хөгжил дэвшил авчрах үйл хэрэгт бодит хувь нэмэр оруулна гэсэн хувийн итгэл үнэмшил нэн их байгаа билээ.
Хувийн ашиг сонирхлыг хангах туйлын явцуу зорилго, хандлагыг чухалчилснаар хямрал улам гүн гүнзгий болдог. Үнэн хэрэгтээ, цаг үе, ахуй амьдрал маань улам нарийн төвөгтэй болжээ. Улс орон, ард түмэн харилцан хамтрахын хэрээр энэ байдал улам л нэмэгдэж эрчимжинэ. 
Гэхдээ, ийнхүү нарийн төвөгтэй болж буй нь сайн талтай, учир нь энэ нь хүн бүрт өдөр бүр ямар нэг боломж, завшаан бий болж байна гэсэн үг. Та бид нарийн учир шижмээр уягдан холбогдсон энэ төвөгтэй дэлхий ертөнцөд хэрхэн оршин амьдрах талаар суралцах шаардлагатай болоод байна. Улам ээдрээтэй болоод байгаа энэ цаг үед оршин амьдрах хамгийн мэргэн арга нь бусдын эрх ашгийг хүндэтгэх, бусдыг анхаарч тэтгэх, бусдын төлөө үйл хэрэг хийх юм. Энэ цаг үеийн эн тэргүүний, туйлын чухал үнэт зүйл нь мөнгө бус харин хүн, хүний амьдрал байх ёстой.
Бид хүн гэх нэг төрөлтний хувьд Ковид, дайн, байгалийн гамшиг зэргээс шалтгаалан сая саяар тоологдох нэгнээ алдсан. Хүнээс шалтгаалах учир шалтгааны улмаас амиа алдсан хүмүүсийн тоо байгалийн гамшгийн үеэр нас барсан хүмүүсийн тооноос хэдэн арав дахин их. Сэтгэл зүрх, оюун бодол нэгтэй хүн төрөлхтөн бид олон сая эрдэнэт хүнийг үгүй хийх энэ байдлыг таслан зогсоох юу ч хийхгүй байж болохгүй.
Дэлхий дахинаа баримтлах дайн, дайн өдөөхийг хориглосон шинэ журам.
Бид дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журам боловсруулах хэрэгтэй. Хүний амьдрал, хүний эрх, хүний авьяас, чадварыг тултал хөгжүүлэх суурь нөхцөл, хүний үүрэг, авьяас, чадварыг тултал хөгжүүлэхийн тулд харилцан анхаарал халамж тавих суурь нөхцөлийг чухалчлан үйл ажиллагааныхаа гол төв, зорилго болгох дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журам.

Дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журам нь нэг эсвэл олон туйлт бус, харин улс орон, хувь хүн бүрт төрөлх авьяас, чадвараа тултал хөгжүүлэх боломж, завшаан олгох Цогц журам байна. Авьяас, чадвараа ийнхүү хөгжүүлэх нь улс орон, ард түмэн энх амгалан байгаа цагт л бүрэн боломжтой.
Бидний Цогц Ертөнц гэж нэрлэж байгаа дэлхий дахинаа баримтлах шинэ журам нь нэг цаг мөчид гурван зүйлийг ухамсарлаж амьдрах тухай юм. Өнөөгийн улс орон, ард түмэн, улс төр, шашин гэх мэт нийгмийн бүхий л салбар хүрээний удирдагч, томоохон зүтгэлтнүүд нь тус бүрдээ өөр өөрийн цаг үед амьдарч зөрчилдөн тэмцэлдэж нэг нэгнээ давж гарах гэж улайрах аж. 
Өнгөрснөөсөө суралцаж, одоо цаг үедээ бусдад санаа тавьж, ирээдүй хойч үеийнхээ өмнө үүрэг хүлээсэн гэдгээ ухамсарлах хэрэгтэй гэдгийг бүгд мэддэг. Цогц Ертөнцийн хүн бүр алдаанаасаа суралцах, бусдыг энэрэх, хойч үеийнхээ өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлэх гэсэн гурван зүйлийг нэгэн зэрэг ухамсарлаж амьдрах аргыг суралцах хэрэгтэй. 
Одоо болж буй, ер дайн тулаан бүр ямар ч утгагүй, дайнд ялагч гэж үгүй, харин гагцхүү энх амгалан цагт л хүн бүр ялан дийлэгч болж чадна гэдгийг ойлгох цаг болжээ. Дайн бол энгийн болхи, гутамшигт арга бол энх амгалан харин цул цогц, туйлын бахдам сайхан шийдэл аж.
Дэлхий ертөнцөө хүмүүний амьдралаас өөр үнэт зүйл үгүй, хүн бүр нь боломж, завшаан эдлэх цул цогц, бахдам сайхан мандал орчин болгох цаг ирлээ.
Энх амгалан тогтох боломжийг нээцгээе.

Турк улс, Истанбул хот
2023 оны гуравдугаар сарын 14

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

2023 ОНЫ ГУРАВДУГААР САРЫН 17. БААСАН ГАРАГ. № 55 (7040)