Хятад, Орос хоёр мөнхийн анд нөхөд болоход бэлэн. Тэдэнд юу саад болж байна вэ?

Гэрэл зургийг: Сергей Бобылев / ТАСС / Reuters

Владимир Кулагин Хятадуудыг өөрчлөлтөд, үгүйдээ гэхэд эрс өөрчлөлтөд дургүй гэдгийг нийтээр мэднэ. Харин Орос улс тогтвортой байхыг эрмэлзэх боловч сүүлийн зуун жилд дайн дажин, ээлж дараалсан улс төр, эдийн засгийн хямрал бүхий донсолгоог амсаж эдэлж байна. Гэсэн ч хоёр улс хөрш зэргэлдээ оршдог, бүс нутагтаа асар их нөлөөтэйн хувьд хоёр талын ашиг сонирхол байдаг бөгөөд бүрэн дүүрэн хамтын ажиллагаа тогтоохыг эртнээс хичээсээр ирсэн билээ. Эдгээр оролдлого, хичээл зүтгэл хэр зэрэг амжилттай болж байгаа талаар “ОХУ ба БНХАУ: шинэ эриний хамтын ажиллагаа” сэдэвт олон улсын бага хуралд оролцогчид хэлэлцэв. Дипломатууд, нэр хүндтэй шинжтэй шинжээчдийн хэлсэн үгийг “Лента.ру”-гийн сурвалжлагч анхааралтай сонсож, эдийн засаг, хүмүүнлэгийн салбарын аль алинд хамтын ажиллагаа нэг л олигтой сайн болж бүтэхгүй байгаад итгэж үнэмшсэн ажээ. “Өнө мөнхийн найрамдал”-ын тухай сүртэй мэдэгдлүүд өөрчлөлтийн эрин үед явц муутай байна. Дээрээ гал халуун-доороо цэв хүйтэн Нэр хүндтэй зочид москвагийн Lotte Plaza зочид буудалд цугларсан нь болж байгаа үйл явдалд хошигносон өнгө аяс нэмэрлэжээ. Учир нь 2017 онд Өмнөд Солонгосын Lotte брэнд өөрийн мэдлийн гольфын клубын эзэмшил газрыг Засгийн газартаа шилжүүлэхийг зөвшөөрч, улмаар цаашдаа тэр газарт Америкийн пуужин эсэргүүцэх THAAD цогцолбор байрлуулах болсны улмаас тус компани БНХАУ-д ихээхэн шүүмжлэлийн галд өртжээ. Түүнээс хойш тус компанийн Хятад дахь бизнес балран унаж, олон зочид буудал, дэлгүүрүүд хаагдаж үүдээ барьсан юм байна. Юутай ч, зохион байгуулагчдын бодож төлөвлөсөн хүсэл зориг нухацтай гэдэгт эргэлзэх шаардлага гарсангүй: оросын талын зохион байгуулагч нь Олон улсын ажил хэргийн оросын зөвлөл (РСМД) байсан бол хятадын талаас БНХАУ-ын шаталсан тогтолцоогоор бол техникийн хүрээлэнгүүдийг оролцуулаагүй Оросын шинжлэх ухааны академитэй зүйрлэж болохоор эрдэм шинжилгээний өргөн цар хүрээ бүхий төвүүдийг төлөөлсөн Хятадын нийгмийн ухааны академи (КАОН) зохион байгуулж байгаа ажээ. Бага хурлыг нээж, Олон улсын ажил хэргийн оросын зөвлөлийн ерөнхийлөгч, гадаад хэргийн сайд асан Игорь Иванов мэндчилгээ дэвшүүлж үг хэлэв. Тэрээр дэлхий дахины нөхцөл байдал туйлын нарийн төвөгтэй байгаа, глобал асуудлуудыг шийдвэрлэхэд Хятад улстай хамтарч ажиллахын чухлыг дипломат байдлаар онцолж тэмдэглэв. Дараа нь засгийн газрын даргын орлогч Максим Акимов удиртгал үгийг уншсан бөгөөд хоёр орны хооронд бараа эргэлт 2018 онд 108 тэрбум долларын шинэ дээд хэмжээнд хүрснийг тэмдэглээд хоёр дахин нэмэгдүүлэх дараагийн зорилт дэвшүүлэв. Харьцуулж авч үзвэл: - Хятад, АНУ-ын хооронд 634 тэрбум доллар юм байна. [caption id="attachment_64966" align="aligncenter" width="850"] Бага хурлын нээлт. Фото: Russiancouncil.ru[/caption] Оросын талынхан тун өөдрөг сэтгэгдэлтэй байв. Акимов хэлэхдээ либерал стандартаар цаашдаа амьдрахааргүй болсон дэлхий ертөнцөд Москва, Бээжингийн харилцаа улам бүр чухал болсоор байна гэв. Улс хоорондын өнөөгийн тулгамдсан асуудлын тоонд-роботтехник, сансар, “дэлхийд байхгүй” CR929 загварын алсын зайн өргөн их биетэй нисэх онгоц бүтээх ажил, хил дамнасан итгэлийн орон зайн хөгжил зэрэг орж байна. Арктик дахь хятадын төслүүдийн талаар Акимов тусад нь хөндсөн бөгөөд түүний хэлснээр бол “арктик орчмын улс” хэмээн өөрийгөө зарласан Хятадын төлөвлөгөөний эсрэг ОХУ ямар нэгэн эсрэг санаа бодол байхгүй ажээ. Төлөвлөгөөнд зааснаар хятадын Торгоны Далайн зам энэ бүс нутгаар зугуухан дайран өнгөрч эхэн үедээ оросын Хойд мөсөн далайн замтай нийлэх юм гэдгийг сануулъя. Хятадын шинжээчид тоо баримт хуваалцахыг яарсангүй, харин гоёж чимсэн хийсвэр эргэцүүллийг чухалд үзэв. Чиглүүлэгч (модератор) Сергей Брилевын тавьсан асуултад БНХАУ-ын нэгэн шинжээч: - “Хэрвээ би таны асуултад хариулбал миний бэлдсэн сэдвүүд хэрэггүй болох юм гэж үү? Миний бэлтгэснийг эхлээд сонс, тэгээд төгсгөлд нь харин би таны асуултад хариулж болох юм”-гэсэн нь тэдний санаа бодлыг хамгийн сайн илэрхийлсэн хэрэг юм. “Крымын үйл явдлын дараа хятадын компаниуд хаана явсан юм бол оо? Америкийн хоригоос айсандаа ОХУ-тай хамтарч ажиллаагүй юм биш үү?” - гэсэн хурц асуултад хэн ч хариулаагүй. Брилев өөрийнх нь оролдлого бүтэл муутайг яваандаа ойлгосон бөгөөд гурав дахь удаа асуухдаа: - “хэрвээ боломжтой бол, энэ асуултад хариулна уу” хэмээн нэмэлт залруулга хүртэл хийсэн. Мэдээж, асуултдаа тэр бас дахиад ямар ч хариулт хүлээж аваагүй. Муухан холбоо харилцаа, оросууд, хятадуудын улиг болсон үл ойлголцол (мэргэжлийн хүмүүсийг эс оролцуулбал) ийм өндөр зэрэглэлийн арга хэмжээний үеэр ч ажиглагдаж байлаа. Юутай ч хятадын зарим шинжээч олны дундаас мултарч амжиж байсан. Тухайлбал, БНХАУ-ын нийгмийн ухааны академийн ерөнхийлөгч Се Фужань шинэ глобал удирдлагын тогтолцоо бий болгоход ОХУ Хятадад хэрэгтэй, харилцааны бодит байдал хүлээж байснаас илүү гарч байна хэмээн дүгнэж байв. Гэхдээ яг юугаар вэ гэсэн асуултад Се тайлбарлаж хариулахаас татгалзсан-өдрийн хоол түүний хувьд оросын сурвалжлагчтай ярилцахаас илүү яаралтай ажил байжээ.  

“Эдийн засаг-энэ бол ОХУ-ын асуудал, харин харилцааны асуудал биш”

  ОХУ болон БНХАУ-ын тэгш бус байдлын талаар мөн яриа өрнөсөн. Жишээлбэл, бараг хүн бүхэн нийтэд хандаж үг хэлэхдээ хэлж ярьдаг шиг эрх тэгш байдал үнэхээр тийм хэмжээнд байгаа нь үнэхээр үнэн үү гэх асуултад Фуданийн их сургуулийн профессор Жао Хуашэн учир зүйтэй ангилж авч үзэхийг уриалсан. “Улс төрийн, эдийн засгийн гэсэн хоёр категори бий. Улс төрийн хувьд бараг аливаа тохиолдолд харилцаа эрх тэгш хадгалагдаж үлдэх болно. Харин эдийн засгийн хувьд бодит байдал дээр бид хэмжих боломжгүй, янз янзын категорид байгаа.” [caption id="attachment_64967" align="aligncenter" width="850"] Жао Хуашэн Кадр: News-Front / YouTube[/caption] Үүний дараа “Канад улс АНУ-ын хувьд нөөцөд нь найдаж болох, тэхдээ агуу том хөрш орны дэвсгэр дээр бага анзаарагддаг, тогтвортой чухал түнш болсон шиг ОХУ Хятадын хувьд тийм түнш болж болох уу” - гэсэн асуулт үргэлжлэв. Хятадын шинжээчдийн үг ярианаас ийм онол сонсогдож байсан, ОХУ-д ч бас Хятадад үл итгэх үзэл бодлоор ханддаг хүмүүс улс орныг түүхий эдийн хавсарга болгож хувиргана хэмээн байн байн айлгаж сүрдүүлдэг. “Энэ бол үндсэндээ боломжгүй зүйл. Хятад улс ОХУ-аас нэмүү өртөг шингэсэн бараа бүтээгдэхүүнийг импортоор авах сонирхолтой, гэхдээ одоохондоо ийм бараа бүтээгдэхүүн ховор байна. ОХУ болон Барууны улс орнууд хоорондын худалдаанд ч мөн иймэрхүү нөхцөл байдал байсаар байна-нөөцийн нийлүүлэлт ойролцоогоор 50-60 хувийг эзэлж байна.”-хэмээн Жао хариулав. Түүний хэлснээр оросын эдийн засагт шинэтгэл хэрэгтэй, харин харилцааны хувьд энэ бол асуудал учруулахгүй ажээ. Хятадын хил орчмын судалгааны захирал Син Гуанчен зарим салбарын хамтын ажиллагаа, магадгүй, Хятадаас үл хамаарах шалтгаанаар зогсонги байдалд орсныг хүлээн зөвшөөрсөн хятадын цорын ганц шинжээч бараг болсон байх. Тэрээр үүнийг засч залруулахын тулд “ард түмнүүдийг сэтгэл зүрхээр нь холбох”-ыг санал болгов. Зүрх сэтгэлээс гадна Орос улсад оруулж байгаа хятадын шууд хөрөнгө оруулалтын ажил тааруухан, Япон, эсвэл бүр Сингапураас бага хэмжээтэй байгааг эдийн засгийн шинжээчид тэмдэглэв. Гэхдээ албан ёсны статистикт офшорыг мэдээжээр харгалзан үздэггүй. Тусгаар улсуудын хамтын нөхөрлөл, гадаадад оршин суугаа эх орон нэгтнүүд, олон улсын хүмүүнлэгийн хамтын ажиллагааны асуудал эрхэлсэн холбооны агентлаг (Россотрудничество)-ийн тэргүүн Элеонора Митрофанова хариуцсан салбарынхаа талаар үг хэлэв. Хоёр орны хооронд хүмүүнлэгийн хамтын ажиллагаа саатсаныг оросын түшмэдүүд хүртэл хүлээн зөвшөөрч байгаа. 20 мянга орчим орос оюутан Хятадад, 35 мянган хятад оюутан Орост суралцаж байгаа тухай оюутан солилцооны статистикийг Митрофанова дурдав. Хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд харилцаа улам бүр муудсаар байгаа ч, тухайлбал АНУ-д суралцахаар явж байгаа хятад оюутны тоотой харьцуулбал энэ бол маш бага үзүүлэлт ажээ. [caption id="attachment_64968" align="aligncenter" width="850"] Хятадын жуулчид Москвад
Фото: Иван Секретарев / AP[/caption] Жижиг бизнесийн салбар дахь үндсэндээ бараг байхгүйтэй адил хамтын ажиллагааны асуудлаар урьд өмнө нь хятад-оросын харилцааны асуудлаар олон жил ажилласан, одоо Беларусь улсад суугаа ОХУ-ын шинэ элчин сайд Дмитрий Мезенцев сэтгэл зовоосон тоо баримтуудыг нэмж өгүүлсэн. Ойрын өдрүүдэд Путины гараас Найрамдлын одон хүртсэн ОХУ дахь Хятадын элчин сайд Ли Хуэй харин сөрөг муу зүйлийн талаар хөндөж ярихыг чухалд үзсэнгүй.  

Сайн санааны халуун дулаан цөмийн зэвсэг

  Цэргийн салбарын тухай яриа өрнөж эхлэх үес шинжээчдийн хэлэх үг илүү дайнч, урьдчилж харсан өнгө аястай болж, АНУ-ыг нийтийн сөргөлдөгч хэмээн олонтоо шууд нэрлэж байв. Наанадаж Энэтхэг, Пакистан хоёрыг татан оролцуулж, “хагас албан ёсны төвшин”-д цөмийн зэвсгийн асуудлаар механизм бүрдүүлэх санал дэвшүүлсэн сенатч Владимир Лукины хэлсэн үгнээс бодитой шинэ санаачилгыг онцолж болох юм. Гэхдээ ийм боломж байгаа гэдэгт шударгаар эргэлзсэн Брилев хятадын залуу дипломатууд түүнд өөрсдийн “сайн санааны халуун дулаан цөмийн зэвсэг”-ийн тухай өгүүлснийг дурсав. Хятадын нийгмийн ухааны академийн улс төрийн судалгааны хүрээлэнгийн захирал Жан Шухуагийн цэрэг дайны сэдвээр хэлсэн үг санаанд онцгой хадгалагдаж үлдсэн бөгөөд танхим тэр аяараа нэг минут орчим “Время покажет” нэвтрүүлгийн хятад хувилбарын бичлэгт оролцож байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрүүлэв. Жан, “фашизм руу гулсаж байна” хэмээн АНУ-ыг харааж зүхээд “НАТО-гоос болж задран унасан” Украин дахь зөвлөлтийн аж үйлдвэрийн хүчин чадлыг санан дурсав. “Лента.ру”-гийн сурвалжлагчтай ярилцахдаа улс төр судлаач Бээжинд дагаар ордоггүй Тайванийг “хэцүү насандаа” яваа хүүхэдтэй, харин эх газрын Хятадыг эх захаа алдсан удмын хүүдээ заавал ойлгуулах гэж байгаа эцэг эхтэй адилтган зүйрлэв. Гэхдээ БНХАУ өөрөө чухам үүнийг хүсэх юм болов уу даа. [caption id="attachment_64969" align="aligncenter" width="850"] Хятадын шумбагч хөлөг онгоц
Гэрэл зургийг: Jason Lee / Reuters[/caption] ОХУ, БНХАУ үндсэн гол тоглогчдын нэг хэсэг нь байх дэлхийн шинэ дэг журмын бүтээн байгуулалт бол бага хурлын хамгийн гол үзэл санаа, үг хэлсэн хүмүүсийн ихэнхийнх нь итгэл найдвар байсан гэсэн дүгнэлт баг хурлын төгсгөлд аяндаа гарч байна. Тэдний бодлоор чухам энэхүү харилцан ашигтай хамтын ажиллагаа ийм харилцан адилгүй улс орнуудыг нэгтгэх ёстой ажээ. НҮБ-д баримталж байгаа байр суурь олон тохиолдолд нийцдэг, БНХАУ-ын дарга Ши Жинпин, ОХУ-ын ерөнхийлөгч Владимир Путин нарын халуун дулаан уулзалтууд тогтмол болж байгаа, өргөн цар хүрээтэй цэргийн хамтарсан сургуулилт гээд бэлгэдлийн шинжтэй ойртолт үнэхээр олон бий. Гэхдээ эдгээр төлөвлөгөөнд хамгийн энгийн хүмүүнлэгийн төвшинд иргэдийн дийлэнх олонхийг, жижиг бизнесийг татан оролцуулахгүйгээр, шууд болон дам утгаар нийтлэг хэл бий болгохгүйгээр зоримог бүх төлөвлөгөө зөвхөн цаасан дээр л үлдэх болно.

*  *  *

Москвад болсон бага хурлыг Зөвлөлт Холбоот Улс, коммунист Хятад улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 70 жилийн ойд албан ёсоор зориулсан. Уг арга хэмжээнд оролцсон хамгийн нэр хүндтэй хятад хүн болох-Төрийн зөвлөлийн гишүүн асан Дай Бинго танхимд цугласан олон нийтэд хандаж: - БНХАУ-ыг бүрэлдэн төлөвшихөд үзүүлсэн ЗСБНХУ-ын тусламжийг Хятад улс дурсан санаж байдаг бөгөөд хэзээ ч мартахгүй гэсэн. Тэрээр 11 настайдаа зөвлөлт-хятадын найрамдлын нийгэмлэгт элсэж, 70 нэлээд гарсан хойноо Хятад-Оросын найрамдлын хорооны дарга болсон тухай хувийн намтар түүхээ өгүүлсэн. Өөрийн үлгэр жишээгээр тэр хоёр том гүрний өнө мөнхөд орших ёстой найрамдал нөхөрлөл хичнээн чухал болохыг харуулахыг хүссэн ажээ. “Сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр юуг ч шийдэж болохгүй!”-гэсэн түүний үг онцгой эрч хүч төрүүлсэн. Энэ эрч хүчийг Москвад ч, Бээжинд ч хүлээж авна хэмээн найдах л үлдлээ. Polit.mn сайтад зориулж орчуулж бэлтгэсэн Д.ЭНХЭЭ