Ц.БАЯР Угтах үйлчилгээ найрсагаар эхлэхээс тухайн газрын нүүр царай, үйлчилгээний соёл хэр нэвтрүүлсэн газар гэдэг нь харагдана. Зан сайтай айлд хүн олон, замаг сайтай нууранд загас олон цуглардаг гэдэг үгтэй. Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд бөөний Бөмбөгөр худалдааны төв, Баянзүрх захаар орж бараа бүтээгдэхүүний үнэ ханш судаллаа. Хүн ихтэй бүгд л хүнсээ цуглуулах нь цуглуулж, зарим нэг нь бэлэн хувцас сонирхож өмсөж үзэж байгаа харагдлаа. Баянзүрх захын бэлэн хувцасны тасаг 100 гаруй лангуутай. Лангуу бүр нэг, нэг худалдагчтай. Лангуугаар юм сонирхож явлаа. Худалдагч хүүхнүүүд нь бүгд л утсаа маажаастай харагдана. Ганц нэг худалдан авагч юм асуух гэхээр чихэвчтэй худалдагч сонсож байгаа ч юм алга. Нөгөө худалдан авагч өнгөрөөд л явлаа.   Нэг аятайхан куртек сонирхож асуутал-Худалдагч өөдөөс  шууд л танд таарах размер байхгүй гэлээ. - За миний дүү өлгүүрээс аваад өг дөө. Эгч нь өмсөөд үзье гэтэл. -Худалдагч: -Танд таарахгүй гээд байхад гэж хэлээд амандаа нэг юм үглээд цааш дуртай дургүй эргэлээ. Надад их сонин санагдлаа. Тэгээд өмсөж үзвэл яг таарч байлаа. Худалдагч:- Та цээжээрээ жижигхэн юм байна л даа гэв. Куртек надад таалагдсан ч худалдагч надтай онцгүй харьцсан болохоор дургүй хүрээд өөр газар байгаа биз гэж бодоод цааш явлаа. Гэтэл нөгөө талд нэг худалдагч хүүхэн, худалдан авагчтайгаа маргалдаж байгаа харагдлаа. Сонирхож очтол  худалдагч: -Харваас авах чадалгүйг чинь мэдсэн за юу гэв. Худалдан авагч эгч –Чи хүнийг гаднаас харж бэл бэнчингээр ялгаварладаг хэн юм гэлээ. Худалдагч:- манай бараа үнэтэй. Герман бараа байгаа биздээ. Авах чадалгүй байж хувцас, хунар муухай болгох хэрэггүй гэлээ. Энэ ч арай ёс зүйгүй санагдлаа. Барааны эзэн түүнд цалин өгөөд бараагаа заруулах гэж суулгасан худалдагч нарын харьцааг ажиглаж байхад ийм л дүр зураг харагдаж байв. Гэхдээ угтах, үйлчилгээний соёл мэддэг, ёс зүйтэй худалдагч нарыг хэлээнүй. Ер нь худалдагч нарын худалдааны соёл, харьцааны талаар мэдлэг мэдээлэл,чадварт сургах шаардлага байгааг анзаарсан юм. Энэ тухай ч цахим ертөнцөд нүүр номын нэгэн найз ингэж бичсэн байлаа. Гутал үзэв. Миний размер алга. Өмсгөл жижиг гээд миний размераас нэг томыг өглөө. Томдов. -Худалдагч: Хавар хөл чинь хөөнө ш дээ. Тэгснээ миний размераас нэг жижгийг үз гэв. Өмслөө, тулав. -Худалдагч: Сая та таван давхар руу алхаад хөл чинь хөөсөн байгаа байх гэв.   Энэ мөн л худалдагч нарын мэдлэггүй байдал харагдаж байв. Бөмбөгөр худалдааны төвд Нэгэн худалдан авагч дэлгүүрт орж ирээд бэлэг худалдан авсан бөгөөд түүнийгээ боож өгөхийг худалдагчаас хүсэв. Худалдагч энэхүү бэлгэнд тохирох хайрцаг олохоор агуулах руу явсан. Харамсалтай нь бэлгэнд зориулсан хайрцагнууд хонгилд хадгалагддаг бөгөөд тэндээс худалдагч юу ч ололгүй буцан ирэв. Нөгөө худалдагч мөн л хайрцаг олж ирэхээр явсан боловч хоосон ирлээ. Энэ хайлт 15 минут үргэлжилсэн бөгөөд худалдан авагч энэ хугацаанд тэвчээртэйгээр хайрцагийг хүлээсэн. Үүний дараа худалдагчид лангууны дороос бэлэг бооход тохирох ямар нэгэн зүйлийг хайж эхлэв. Нэгэн хоосон хайрцаг олсон боловч энэ нь худалдан авагчид таалагдсангүй.  Тэрээр бэлгийг ядаж цаасаар боож өгөхийг хүсэв. Хариуд нь бэлэг боох цаас бэлэг дурсгалын тасагт зардаг гэсэн хариулт авлаа. Худалдан авагч хэлсэн тасаг уу явж, өөрт таалагдсан цаасыг худалдан аваад, боож өгөхийг хүсэхэд бэлэг авсан тасагтаа боолгохыг санал болгожээ. Эндээс харахад тэд нэг дэлгүүрийн хамт олон биш, өөрсдөө юу ч хийхгүйгээр, худалдан авагчийг нааш цааш гүйлгэж, хүндрэл учруулж, бухимдуулах талаар өөр хоорондоо өрсөлдөж байгаа талууд шиг харагдаж байна. Хоёр худалдааны төвөөр орж худалдагч нарын ёс суртахуун, худалдан авагчидтай хэрхэн  харьцаж байгаа  талаар ажиглалт хийхэд ийм л байлаа. Зөвхөн худалдагч нарт ийм зөрчил байгааг онцолсогүй. Манай үйлчилгээний бусад салбарт байгаа ч үгүйсгэхгүй. Тухайн газарт дахин орж ирэхгүй болтол нь худалан авагч, үйлчлүүлэгчээ гомдоосон газрууд бийг амьдрал дах олон жишээ нотолно. Уг нь хүний мөнгийг авч ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх бизнесийн зорилго байдаг ч харьцааны соёлгүй байдлаас болж эзнийхээ нөр их хөдөлмөрийг үгүй хийдэг ажилтанаа худалдааны соёлд мэргэшүүлэх аргад суралцуулах шаардлага байна. MSDI ProHR Consulting /IHROC/ компаний гүйцэтгэх захирал, Олон улсын хүний нөөцийн хөгжлийн академи худалдагчийнхаа ур чадвар, идэвхи санаачлагыг өсгөж, борлуулалтаа нэмэгдүүлэх сургалтыг тогтмол явуулдаг. Тус байгууллагын захирал  Н.Амаржаргалын зөвлөгөөг дор бичлээ.  

Үйлчилгээний ажилтны мэргэжлийн авир төрх дараах шаардлагуудыг хангах ёстой

  Уриалгахан, эелдэг байх Энэ бол энгийн шаардлага биш. Уриалгахан, эелдэг харилцах нь ёс суртахуун, сэтгэлийн өндөр хүндэтгэлийг шаарддаг. Эелдэг, дулаан уур амьсгал бүрдсэн харилцааны үед ихэнх худалдан авагч өөрийгөө тэдний хүсэн хүлээж байсан зочин гэдгийг мэдрэх ёстой. Үүнийг худалдан авагчид хандаж буй үйлчилгээний ажилтны асуултын өнгө батлана. Худалдан авагчтай харицаж буй үйлчилгээний ажилтны авир төрх ихэнхдээ тайзан дээр тоглож байгаа жүжигчний авир төрхтэй  төстэй. Үйлчилгээний ажилтны уриалгахан байдал худалдан авагчтай өрнүүлж буй ярилцлагын хэлбэрээр ихэнх тохиолдолд тодорхойлогдоно. Худалдан авагчтай холбоо тогтоох асуудлыг хөнгөвчлөхийн тулд харилцааны янз бүрийн хэрэгслүүдийг чадварлаг ашигладаг байх нь зүйтэй. Тухайлбал: нүүрний хөдөлгөөн, дохио зангаа, зогсолт гэх мэт.     Мэдлэг чадвартай байх Үйлчилгээний ажилтны мэргэжлийн мэдлэг, мэдлэгийн өргөн цар хүрээ нь ихэнхдээ тухайн  үйлчилгээний байгууллагын, зарим үед үйлчилгээний бүх салбарын нэр хүндийг тодорхойлдог. Худалдан авагчид гол төлөв аливаа нэгэн үйлчилгээний байгууллагыг ажлыг дүгнэхдээ тухайн байгууллагад ажиллаж буй үйлчилгээний ажилтны чадвар, мэдлэгийн талаар төрсөн сэтгэгдэл дээрээ тулгуурладаг. Хэрвээ үйлчилгээний ажилтан худалдан авагчийн асуусан асуултанд мэдлэг чадвартайгаар чадмаг хариулж чадахгүй тохиолдолд  тэрээр энэ байгууллагад үйлчилгээний түвшин доогуур байна гэж тооцно. Иймээс тухайн худалдан авагч энэ байгууллагаар дахин ирж үйлчлүүлэх эсэх нь эргэлзээтэй. Харин худалдан авагчийн асуултанд тодорхой, бүрэн төгс өгөх нь тэдэнд анхаарал хандуулж байгаагийн илэрхийлэл болно. Иймээс үйлчилгээний ажилтан үгсийн сангаасаа “Би яаж мэдэх юм бэ?” гэдэг үгсийг алга болгох нь зүйтэй. Практикаас харахад хими цэвэрлээний захиалга хүлээн авагч хими болон бараа судлалын талаар хангалттай мэдлэг эзэмшээгүйгээс үүдэн материалын шинж чанар, будгийн талаар мэдлэг багатай байдаг. Хими цэвэрлэгээнд захиалга авахдаа тухайн захиалгыг гүйцэтгэхэд шаардлагатай хими цэвэрлэгээг зөв тодорхойлох хэрэгтэй. Энд гаргасан бага зэргийн алдаа нь цехийн ажлыг хүндрүүлж, хэзээ ч засч ч болохгүй гологдол гарах эх сурвалж болдог тал бий.     Тэвчээртэй байх. Тэвчээртэй байдал нь өөрийн сэтгэл санааны байдал болон мэдрэмжийг хянах чадвар юм. Үйлчилгээний ажилтнууд хэзээ ч худалдан авагчидтай эелдэг бус харьцах ёсгүй. Янз бүрийн авир төрхтэй худалдан авагчид байдаг гэдгийг байнга санах хэрэгтэй. Тухайлбал: хүнд огт итгэдэггүй,  олон үгтэй, ширүүн догшин, тэвчээргүй гэх мэт. Иймэрхүү авир төрхтэй худалдан авагчтай  харилцахдаа үйлчилгээний ажилтан нь аль болох эгдүүцэхгүйгээр, оюун ухааны саруул байдлаа хадгалан харьцах ёстой. Энэ нь соёлын түвшин доогуур худалдан авагчийн дайралтаас сэтгэл санаагаа хамгаалах хэрэгсэл болно. Нэг жишээ авч үзье. Нэгэн эрэгтэй түшлэгтэй сандал дээр лаглайтал суугаад, өндөр дуугаар “Алив, олигтойхон шиг засаадах” хэмээн тушааж байна. Ингэж харилцаж байгаагаараа “би бухимдаад ууртай байгаа учраас үйлчилгээний ажилтан миний хүссэнээр л хийх ёстой” гэдгийг худалдан авагчид   илэрхийлж байна. Мэдээж ийм авир гаргаж байгаа худалдан авагчийг соёлтой гэж хэн ч хэлэхгүй. Гэвч энэ нөхцөлд үйлчилгээний ажилтан хэрхэн харьцах ёстой вэ?. Зөвхөн биеэ барьж, эелдэг байдлаа хадгалан, тэвчээртэй байна. Иймээс үйлчилгээний ажилтны алтан дүрмийн нэг бол “Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжгүй байдлыг арилгахын тулд бололцоотой бүхнийг хий” гэсэн зарчим юм.     Ур чадвартай байх. Мэргэжлийн ур чадвар нь үйлчилгээний ажилтнуудыг хөдөлмөрт бүтээлчээр хандах, зөвхөн гйүцэтгэгч биш, харин өөрийн ажил үүргийг мэргэжлийн түвшинд биелүүлэх боломжийг бүрдүүлнэ. Жинхэнэ мэргэжилтэн бол өөрийн хүслээ ойлгомжтой, тодорхой илэрхийлээгүй худалдан авагчийн юу хүсч байгааг шууд ойлгодог. Өөрийн ажилдаа мэргэшсэн ажилтан худалдан авагчийн хувь хүний онцлогийг орчин үеийн хэв загварын хандлагатай хослуулж чаддаг. Жишээ нь: мэргэжлийн үсчин үс засахдаа тухайн үйлчлүүлэгчийн хувийн онцлог шинжийг  онцолж, түүний гадаад төрх байдалтай зохицуулах ёстой. Мэргэжлийн эсгүүрчин орчин үеийн хэв загварыг мэдэхээс гадна хувцасны өнгийг хэрэглэгчийн үс, нүд, арьсны өнгөтэй зохицуулж чаддаг байх ёстой. Үйлчилгээний ажилтны мэргэжлийн ур чадвар нь түүний гадаад байдлаар мөн илэрч болно. Өөрөөр хэлбэл, ажлаа түүртэхгүйгээр дадмаг, сэтгэлээсээ хийж байгааг харахад сайхан байдаг.   Эх сурвалж: polit.mn