Хууль зүйн шинжлэх ухааны дэд эрдэмтэн, өмгөөлөгч, ОХУ-ын Холбооны Өмгөөлөгчдийн Танхимын ерөнхийлөгчийн зөвлөх, ОХУ-ын Холбооны Өмгөөлөгчдийн Танхимын Ёс зүй ба стандартын хорооны гишүүн Федоров Вахтанг Дэлхийн улс орнуудын дийлэнхэд Өмгөөллийн байгууллага нь иргэний нийгмийн үндсэн байгууллагуудын нэгд тооцогддог. ОХУ-д ч мөн Өмгөөллийн байгууллага нь нийгэм дэх эрх зүйн зарчмыг тогтоох үүрэг гүйцэтгэдэг чухал байгууллага бөгөөд их баялаг түүхтэй. Нийгмийн зорилго болон чиг үүргийн хувьд бусад улсууд дахь Өмгөөллийн байгууллагатай төстэй боловч ОХУ-ын нийгмийн онцлогийн улмаас тэднээс ихээхэн өвөрмөц ялгаатай. ОХУ-д үргэлжлэн явагдаж буй хууль, эрх зүйн тогтолцооны шинэчлэлүүд нь хувь хүн болон иргэний эрхийг Үндсэн хуулиар баталгаажуулж, тэдний эрх, эрх чөлөөг илүү сайн хамгаалахад чиглэгдсэн болно. Иргэдийн хууль, эрх зүйн найдвартай хамгааллын механизмыг бий болгох нь иргэд Үндсэн хуулиар олгогдсон эрх, эрх чөлөөгөө хэрэгжүүлэх гол нөхцөл юм. Энэ нь ялангуяа шударга ёсыг тогтоох, шүүн тунгаахад голлох үүрэг гүйцэтгэгчдийн нэг болох Өмгөөллийн байгууллагад хамааралтай. Хүний эрхийг хамгаалах, шударга ёсыг тогтоох, шударга ёсыг шүүн тунгаахад өмгөөлөгчид чухал хувь нэмэр оруулдгийг дурдах нь зүйтэй. Өмгөөлөгчид хууль ёсыг хэрэгжүүлэх болон дээдлэх, хүний эрхийг хамгаалахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг. Өмгөөлөгчдийн үндсэн үүрэг болох хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах үйл ажиллагаанд хууль тогтоогчдын зүгээс онцгой анхаарал хандуулах ёстой. Үндсэн хуулийн баталгааны хэрэгжилт нь мөрдөн шалгах байгууллага, прокурорын болон шүүхийн байгууллагууд үйл ажиллагаагаа хэрхэн явуулж байгаагаас гадна өмгөөлөгч өөрийн үүргээ хэрхэн биелүүлж байгаагаас мөн хамааралтай байдаг. Шүүхийн үйл ажиллагааны чанар ба үр дүн, тодорхой маргааныг шийдвэрлэх амжилт нь өмгөөлөгчийн ур чадвар болон бэлтгэлээс ихээхэн хамааралтай байдаг. Гол асуудал нь хууль зүйн туслалцааны чанарт байдаг. Хууль зүйн туслалцаа нь бодит бөгөөд үр дүнтэй байх ёстой. Өмгөөлөгчид нь хууль, эрх зүйн салбарын мэдлэгийг эзэмшсэн байх бөгөөд өөрийн мэдлэг, ур чадварыг тасралтгүй хөгжүүлэх зорилгоор тусгай сургалтад хамрагдах ёстой бөгөөд энэ нь ёс зүйн дүрэмтэй уялдаа холбоотой юм. Бие даасан, хараат бус шүүхийн тогтолцоогүйгээр нийгмийн хөгжлийг төсөөлөх боломжгүй. Бие даасан, мэргэжлийн шүүхийн тогтолцоо нь зохион байгуулалттай, мэргэжлийн хандлага дээр суурилсан Өмгөөллийн байгууллагагүйгээр зохих ёсоор оршин тогтнох боломжгүй. Өмгөөлөгчид үйл ажиллагаа явуулж байхдаа ялгаварлан гадуурхалт, хөндлөнгийн оролцоо, дарамтаас ангид байх ёстой бөгөөд шударга шүүхийн үйл ажиллагааны шаардлагад нийцүүлэн шүүх болон үйлчлүүлэгчидтэйгээ чөлөөтэй харилцах эрхтэй байх ёстой. Нөгөөтэйгүүр төрийн байгууллагууд ч үйлчлүүлэгчдийнхээ эрх ашгийн төлөө үйл ажиллагаа явуулж буй өмгөөлөгчдийн хууль ёсны эрхийг хүндэтгэн түүний хэрэгжилтийг ханган ажиллах тал дээр анхаарах хэрэгтэй. Иргэдийн эрх, эрх чөлөөг хамгаалахад төрийн хууль сахиулах байгууллагуудын үйл ажиллагаа төдийгүй хөндлөнгийн иргэний нийгмийн мэргэжлийн хүний эрхийн байгууллагын үйл ажиллагаанаас бүрдсэн Үндсэн хуулийн эрх зүйн баталгааг боловсруулсан систем байгаа тохиолдолд боломжтой юм. Төрийн байгууллагууд болон Өмгөөллийн байгууллагын хамтарсан үйл ажиллагаа нь иргэдийн эрх, эрх чөлөө, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах чиглэлээр хууль, эрх зүйн хэм хэмжээг сайжруулах, үүнийг найдвартай баталгаажуулах механизмыг бий болгох, иргэдийн эрхийн хэрэгжилтийн хамгийн тохиромжтой арга замыг олох боломжийг олгодог. ОХУ-ын одоо үйлчилж буй хууль тогтоомж болон хууль сахиулах ажиллагаанд шинжилгээ хийж үзэхэд ялангуяа Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль тогтоомжид гарсан өөрчлөлтүүдийг харгалзан үзвэл өмгөөллийн үйл ажиллагааны одоогийн зохицуулалтад олон тооны эерэг өөрчлөлтүүд гарсан гэж дүгнэж болно. Гэсэн хэдий ч иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах үр нөлөөг сайжруулахтай холбоотой нэлээдгүй олон асуудлууд шийдэгдээгүй хэвээр байна. Иргэний эрх ашгийг хамгаалах асуудлууд нь шударга ёсыг тогтоох үйл ажиллагаа, мэргэжлийн хууль зүйн төлбөртэй болон төлбөргүй туслалцааны нээлттэй байдалтай шууд холбоотой юм. Үндсэн хуулиар иргэдэд олгогдсон мэргэжлийн хууль зүйн туслалцаа авах эрхийг төрийн зүгээс Өмгөөллийн байгууллагад даалгасан бөгөөд хууль тогтоомжид заасан журмын дагуу томилогдсон төрийн чиг үүргийг гүйцэтгэж буй өмгөөлөгчийн ажлын хөлсийг төр нь өөрөө төлөх үүргийг эргүүлэн хүлээсэн байдаг. Юуны түрүүнд, бид бага насны хүүхдүүд, өнчин хүүхдүүд, ганц бие эхчүүд, хүнд нөхцөлд амьдарч буй эмэгтэйчүүд зэрэг төрийн онцгой хамгаалалт болон тусламж хэрэгтэй байгаа хүн амын ангиллын талаар ярьж байна. Өмгөөлөгч нь хууль тогтоомжоор олгогдсон эрх, үүргээ бодитойгоор, ямар нэгэн саад тулгуургүй хэрэгжүүлэх боломжтой байх бөгөөд мэргэжлийн үйл ажиллагаанд нь хууль бусаар болон үндэслэлгүйгээр хөндлөнгөөс оролцохгүй ба төрөөс өмгөөллийн үйл ажиллагааны баталгааг хангах ёстой. Үүнтэй холбогдуулан өмгөөллийн үйл ажиллагааны хууль, эрх зүйн баталгааг бий болгох хэрэгцээ, шаардлага тулгарч байна. Тодруулбал, өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаанд хууль бусаар хөндлөнгөөс нөлөөлөх, үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлэхэд саад болж буй нөхцөлд хуулийн хариуцлага тооцох тогтолцоог бий болгох шаардлагатайг онцлон тэмдэглэх нь зүйтэй. ОХУ-ын хууль тогтоомж өмгөөлөгчийн мэргэжлийн хууль, эрх зүйн орчин, үйл ажиллагааны баталгааг сайжруулахын тулд хэд хэдэн чиглэлээр ажиллаж байгаа бөгөөд хамгийн чухал нь:

• сэжигтэн, шүүгдэгч цаг алдалгүй өмгөөлөгч авах боломжоор хангах, мөн өмгөөлөгч-шүүгдэгчийн харилцааны нууцлалыг хангах;
• өмгөөлөгчид хууль ёсны мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулсны төлөө хариуцлага тооцохгүй байх;
• өмгөөлөгчийн хууль ёсны мэргэжлийн үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс нөлөөлөхгүй байх, мөн өмгөөлөгчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаатай нь холбоотойгоор хувийн шинжтэй хууль бус халдлагаас хамгаалах.

ОХУ-ын Өмгөөллийн байгууллага нь төрийн, орон нутгийн засаг захиргааны болон улс төрийн байгууллага биш учраас төрийн ямар нэгэн хяналтад байдаггүй гэдгийг тэмдэглэх нь зүйтэй. Өмгөөллийн байгууллага нь төрөөс хараат бус, бие даасан байгууллага боловч өмгөөлөгчийн нэгдсэн бүртгэл хөтлөхийг хуулиар заасан. Өмгөөлөгчийн нэгдсэн бүртгэлийг хууль зүйн салбарын асуудал эрхэлсэн орон нутгийн байгууллага явуулдаг (Хууль зүйн яам). Өмгөөлөгчийн эрх авсан бүх этгээд тус бүртгэлд хамрагдах ёстой. Өмгөөллийн байгууллагын үйл ажиллагааны эрх зүйн зохицуулалт нь багагүй тооны хууль, эрх зүй, хэм хэмжээний цогцолбороос бүрддэг. Үүнд юуны түрүүнд Өмгөөллийн байгууллагын оршин тогтнох гол үндэс суурийг тавьж өгсөн ОХУ-ын Үндсэн хуулийг дурдах хэрэгтэй. ОХУ-ын Үндсэн хуулийн Дөчин зургадугаар зүйлийн дагуу хүн бүр эрх, эрх чөлөөгөө шүүхээр хамгаалах эрхтэйг баталгаажуулсан бөгөөд Дөчин наймдугаар зүйлийн дагуу хүн бүр мэргэжлийн хууль зүйн туслалцаа авах эрхийг баталгаажуулсан байдаг. Эдгээр хууль, эрх зүйн хэм хэмжээг хангах, хууль зүйн туслалцааг аль болох бүрэн хэмжээгээр үзүүлэхийн тулд Өмгөөллийн байгууллага байдаг. Өмгөөллийн үйл ажиллагаа эрхлэн явуулах, түүнтэй холбоотой үүсэж буй эрх зүйн харилцаанууд болон Өмгөөллийн байгууллагын бүтэц зэргийг зохицуулсан үндсэн эрх зүйн баримт бичиг бол  2002 онд батлагдсан "ОХУ-ын өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон Өмгөөллийн байгууллагын тухай хууль" (холбогдох байцаан шийтгэх хуулийн заалтуудын хамт) юм. Тус хуулиар өмгөөлөгчийн мэргэжлийн үйл ажиллагааны эрх, баталгаа болон бие даасан байдлыг өргөн хэмжээгээр тогтоосон байдаг. Мөн тус хуулиар ОХУ-ын Холбооны Өмгөөлөгчдийн танхим, ОХУ-ын орон нутгийн (харьяа газар нутгийн) Өмгөөлөгчдийн танхим, Хороодын үйл ажиллагаа, статусыг тогтоосноор Өмгөөллийн байгууллагын өөрөө удирдах ёсыг бэхжүүлсэн юм. Өмгөөлөгчид нь ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхим (Өмгөөллийн байгууллагын тухай хуулийн 29 дүгээр зүйл) - төрийн бус, ашгийн төлөө бус байгууллагад заавал гишүүнчлэлтэй байхыг шаарддаг. ОХУ-ын орон нутаг бүр зөвхөн нэг танхим зохион байгуулагдаж, үйл ажиллагаа явуулна. ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимууд нь ОХУ-ын Холбооны Өмгөөлөгчдийн танхимд нэгдсэн байна (Өмгөөллийн байгууллагын тухай хуулийн 35 дугаар зүйл). ОХУ-ын орон нутгийн аливаа Өмгөөлөгчдийн танхимын гишүүн өмгөөлөгч нь хуулиар заасан дараах хэлбэрийн үйл ажиллагаа явуулж болно: өмгөөлөгчдийн контор, өмгөөлөгчдийн нэгдэл, өмгөөлөгчдийн агентлаг, хууль зүйн зөвлөгөө. Өмгөөлөгч нь зөвхөн нэг Өмгөөлөгчдийн танхимын гишүүнчлэлтэй байх боловч ОХУ-ын нутаг дэвсгэр даяар өмгөөллийн үйл ажиллагааг ямар нэгэн нэмэлт зөвшөөрөлгүйгээр гүйцэтгэх эрхтэй. Өмгөөлөгчдийн танхимд нотариатчид, шүүгчид, прокурорууд, хууль зүйн зөвлөхүүд зэрэг бусад хууль, эрх зүйн мэргэжлийн салбарын төлөөлөгчид ордоггүйгээрээ зарим улс орнуудаас ялгаатай юм. Өмгөөлөгчдийн танхимын гишүүнээр зөвхөн өмгөөлөгч л байж болно. Өмгөөлөгч гэдэг нь тогтоосон журмын дагуу өмгөөлөгчөөр ажиллах эрхийг олж авсан этгээд юм. Өмгөөлөгч нь ОХУ-ын Холбооны болон субъект, орон нутгийн төрийн байгууллагад хөдөлмөрийн гэрээний үндсэн дээр ажиллах эрхгүй. Гэвч өмгөөлөгчид нь эрдэм шинжилгээ, багшлах, уран бүтээл туурвих, шинжээчийн үйл ажиллагаа, өмгөөллийн хуулийн этгээдийн удирдагч, эвлэрүүлэн зуучлагчийн үйл ажиллагаа явуулах боломжтой бөгөөд ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхим, ОХУ-ын Холбооны Өмгөөлөгчдийн танхим, үндэсний болон Олон улсын Өмгөөлөгчдийн танхим, Холбоо зэргийн сонгуулийн албан тушаалын үйл ажиллагаа эрхлэх эрхтэй. Өмгөөлөгчийн эрхийг олж авахын тулд ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимын Өмгөөлөгчийн эрх олгох хорооны шалгалтыг өгөх шаардлагатай. Өмгөөлөгчийн эрх авахаар горилж буй этгээд дараах шаардлагыг хангасан байх ёстой:

• хууль зүйн дээд боловсролтой (магадлан итгэмжлэгдсэн хөтөлбөрийн дагуу) эсхүл хууль зүйн шинжлэх ухааны зэрэгтэй байх;
• эрх зүйч мэргэжлээр 2-оос доошгүй жил эсхүл өмгөөлөгчийн дадлагажигчаар нэгээс 2 жил хүртэл ажилласан туршлагатай (Өмгөөллийн байгууллагын тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг);
• эрх зүйн бүрэн чадамжтай;
• санаатай гэмт хэрэг үйлдсэн ялын өргүй, ял шийтгэлгүй байх.

Өмгөөлөгчийн эрх олгох шалгалт нь асуултад бичгээр хариулах (тест) болон аман ярилцлагаас бүрдэнэ. Аман ярилцлагад зөвхөн шалгалтын нэг хэсэг болох бичгийн шалгалтад амжилттай тэнцсэн горилогчдийг оруулдаг. Өмгөөлөгчийн эрх олгох хороо нь өмгөөлөгчийн эрх олгодог бөгөөд өмгөөлөгч тангараг өргөснөөр түүний эрх хүчин төгөлдөр болно. Өмгөөлөгчийн эрхийг тодорхой хугацаагүй олгох бөгөөд өмгөөлөгчид насны хязгаар тогтоогоогүй байдаг. ОХУ-ын Холбооны Өмгөөлөгчдийн танхим (цаашид ОХУ-ын ХӨТ гэх) нь ОХУ-ын нутаг дэвсгэрийн орон нутгийн бүх Өмгөөлөгчдийн танхимуудыг заавал гишүүнчлэлийн үндсэн дээр нэгтгэсэн үндэсний хэмжээний төрийн бус, ашгийн төлөө бус байгууллага юм. ХӨТ нь өмгөөлөгчдийн өөрөө удирдах ёсны байгууллагын хувьд төрийн болон орон нутгийн засаг захиргааны байгууллагад өмгөөлөгчийн эрх ашгийг төлөөлөн хамгаалах, Өмгөөлөгчдийн танхимуудын үйл ажиллагааг зохицуулах, мэргэжлийн удирдлагаар хангах, өмгөөлөгчдийн үзүүлж буй хууль, эрх зүйн туслалцааны өндөр түвшинг хангах болон ОХУ-ын хуульд заасан Өмгөөллийн байгууллагад оногдуулсан бусад ажлуудын хэрэгжилтийг хангах зорилгоор байгуулагдсан юм. Мөн түүнчлэн ОХУ-ын ХӨТ Оросын Өмгөөллийн байгууллагыг төлөөлөн Олон улсын байгууллага, Олон улсын өмгөөллийн өөрөө удирдах ёсны байгууллагуудтай харилцах, Олон улсын мэргэжлийн эрдэм шинжилгээний туршлага солилцоонд оролцох, Олон улсын шинжлэх ухааны бага хурал, дугуй ширээний ярилцлага, симпозиум зохион байгуулах болон оролцох, олон улсын хамтын ажиллагааны бусад чиглэлийг хэрэгжүүлдэг. ОХУ-ын ХӨТ-ын хэрэгжүүлдэг гол ажлуудад дараах асуудлууд ордог:

• Өмгөөлөгчдийн танхимуудын үйл ажиллагааг зохицуулдаг;
• Өмгөөлөгчдийн танхимууд "ОХУ-ын өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон Өмгөөллийн байгууллагын тухай" Холбооны хууль, өмгөөлөгчийн мэргэжлийн ёс зүйн дүрэм, ОХУ-ын ХӨТ, түүний нэгжийн шийдвэрүүд зэргийн хэрэгжилтэд хяналт тавих;
• өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон Өмгөөллийн байгууллага, иргэний эрх ашгийн хамгаалалтай холбоотой асуудлаар холбооны хууль, ОХУ-ын нутаг дэвсгэрийн хууль тогтоомж болон бусад норматив эрх зүйн актын төсөлд оролцох;
• өмгөөлөгчдийн хууль ёсны ашиг сонирхол, нэр төр болон алдар хүнд, тэдний нийгмийн болон мэргэжлийн эрхийг хамгаалах;
• өмгөөлөгчдийн мэргэжлийн түвшинг дээшлүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, өмгөөлөгчид, өмгөөлөгчийн туслахууд болон өмгөөлөгчийн дадлагажигчийн мэргэжлийн сургалтын дэг журам болон нэгдсэн сургалтын аргачлалыг боловсруулж батлах;
• өмгөөлөгчдийн заавал дагаж мөрдөх мэргэжлийн ёс зүйн нэгдсэн дүрэм, стандартыг тогтоох;
• өмгөөлөгчийн эрх олгох хороо болон ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхим, тэдгээрийн Удирдах зөвлөлийн ажлын нэгдсэн зарчим болон шалгууруудыг бүрдүүлэх;
• өмгөөлөгчийн эрх олгох шалгалт явуулах, горилогчдийн мэдлэгийг үнэлэх болон шалгалтын дүнг бүртгэх дэг журмыг тогтоох;
• өмгөөлөгчийн үйл ажиллагааны хүрээнд шударга бус өрсөлдөөнөөс урьдчилан сэргийлэх, түүнийг таслан зогсоох арга хэмжээ авах;
• ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимуудад хэрэглэгдэж буй сахилгын дадлагын талаар зөвлөмж батлах;
• түүнчлэн олон тооны бусад асуудлууд.

ОХУ-ын ХӨТ нь засаг захиргааны нэгж, бүтцийн хувьд:

• Бүх Оросын өмгөөлөгчдийн чуулган /их хурал/;
• Холбооны Зөвлөл;
• Холбооны Ерөнхийлөгч;
• Танхимын Ёс зүй болон стандартын Хороо;
• Хяналтын хороо.

Хамгийн дээд засаг захиргааны нэгж нь Бүх Оросын өмгөөлөгчдийн чуулган (цаашид Чуулган гэх) байна. Чуулган нь хоёр жилд нэгээс доошгүй удаа хуралддаг. Чуулганд ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимын гуравны хоёроос доошгүй төлөөлөгчид оролцсон тохиолдолд Чуулганыг хүчинтэйд тооцдог. ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимууд нь Чуулган дээр бүгд тэгш эрх, ижил хэмжээний төлөөлөлтэй байдаг. Шийдвэр гаргах үйл ажиллагаанд Өмгөөлөгчдийн танхим төлөөлөгчдийн тооноос үл хамааран нэг саналын эрхтэй байдаг. ОХУ-ын ХӨТ-ын Зөвлөл нь гүйцэтгэх удирдлагыг хамтран хэрэгжүүлдэг захиргааны нэгж юм. Зөвлөлийг 30-аас дээшгүй хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр Чуулганаас нууц санал хураалтаар сонгодог бөгөөд хоёр жил тутамд нэг удаа гуравны нэгийг нь шинэчилдэг (эргэлтэд оруулдаг) юм. ОХУ-ын ХӨТ-ын ерөнхийлөгчийг Зөвлөл дөрвөн жилийн хугацаагаар сонгодог. Одоогоор ОХУ-ын ХӨТ-ын ерөнхийлөгчөөр Пилипенко Юрий Сергеевич сонгогдон ажиллаж байна. Түүнчлэн ОХУ-ын ХӨТ-ын Зөвлөл нь өөрийн бүрэлдэхүүнээс нэг эсхүл хэд хэдэн дэд ерөнхийлөгч хоёр жилийн хугацаагаар сонгодог бөгөөд ерөнхийлөгчийн бүрэн эрх, дэд ерөнхийлөгчдийн бүрэн эрхийн асуудлуудыг тодорхойлж, тэдний хоорондын эрх мэдлийн хуваарилалтыг баталдаг. Аж ахуй, санхүү, эдийн засгийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих зорилгоор нийт өмгөөлөгчдийн дундаас Хяналтын хороог сонгодог. Манай улсын Өмгөөллийн байгууллагын үйл ажиллагааны сүүлийн үеийн гол шинэчлэлүүдийн нэг нь ОХУ-ын ХӨТ-ын Ёс зүй болон стандартын хороо байгуулсан явдал юм. Үндсэн хуулиар иргэдэд олгогдсон мэргэжлийн хууль зүйн туслалцаа авах эрхийг баталгаажуулахын тулд Хороо нь хууль зүйн мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх стандарт батлах, мөн өмгөөлөгчдийн мэргэжлийн бусад стандартыг боловсруулан гаргах юм. Түүнчлэн Хорооны үйл ажиллагааны зорилго нь өмгөөлөгчдийн мэргэжлийн ёс зүйн дүрмийн жигд буюу ижил хэрэгжилтийг сайжруулах мөн Өмгөөлөгчдийн танхимуудын сахилга, ёс зүйн үйл ажиллагааг боловсронгуй болгоход оршино. Энэхүү зорилгын хүрээнд Хороонд Өмгөөлөгчийн мэргэжлийн ёс зүйн дүрмийг хэрэглэх талаар тайлбар гаргах эрхийг олгосон. ОХУ-ын ХӨТ-ын дэргэд Олон нийтийн зөвлөгөө өгөх зөвлөл болон Шинжлэх ухааны зөвлөгөө өгөх зөвлөлүүд байгуулагдаж үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Өөрийн мэргэжлийн үүргээ биелүүлээгүй эсхүл зохих ёсоор биелүүлээгүй өмгөөлөгч нь "ОХУ-ын өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон Өмгөөллийн байгууллагын тухай" Холбооны хуульд заасны дагуу хариуцлага хүлээнэ. Өмгөөлөгч дараах үүргийг хүлээнэ: 1) ОХУ-ын хууль тогтоомжоор хориглоогүй бүхий л арга хэрэгслээр үйлчлүүлэгчийн эрх, эрх чөлөө, хууль ёсны ашиг сонирхлыг шударгаар, ухаалгаар, зүй зохистойгоор хамгаалах; 2) Хуульд заасан тохиолдлуудад хэрэг бүртгэлтийн байгууллага, урьдчилан мөрдөн байцаах байгууллага эсхүл шүүхийн томилсон эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд өмгөөлөгчийн хувиар оролцох, мөн Холбооны хуульд заасан тохиолдлуудад ОХУ-ын иргэдэд хууль зүйн үнэ төлбөргүй туслалцаа үзүүлэх; 3) Өөрийн боловсрол, мэдлэгийг бие даан болон ОХУ-ын ХӨТ, ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимуудаас тогтоосон журмын дагуу тогтмол хөгжүүлж байх; 4) Өмгөөлөгчийн мэргэжлийн ёс зүйн дүрмийг дагаж мөрдөх болон ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхим, ОХУ-ын ХӨТ-дын өөрийн эрх мэдлийн хүрээнд гаргасан шийдвэрийг биелүүлэх; 5) Холбогдох ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимын өмгөөлөгчдийн хурал (бага хурал)-аар тогтоосон хэмжээ, хэлбэрээр сар бүр орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимын нийтийн хэрэгцээнд зориулан хураамж төлөх, өмгөөлөгчдийн контор, өмгөөлөгчдийн нэгдэл, өмгөөлөгчдийн агентлаг зэрэг өмгөөллийн байгууламжийн хэмжээ, хэлбэрээр хураамж төлөх. Өмгөөлөгчдийн нийгэмлэг, түүний үйл ажиллагаа нь сахилга бат, мэргэжлийн ёс зүй, өмгөөлөгчид өөрсдийн нэр төр, нэр хүндийг эрхэмлэх байдал, Өмгөөллийн байгууллагын нөлөө, эрх мэдэлгүйгээр оршин тогтнох боломжгүй юм. ОХУ-ын өмгөөлөгчид "ОХУ-ын өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон Өмгөөллийн байгууллагын тухай" Холбооны хуульд заасан шаардлагын дагуу мэргэжлийн нэр хүндийг хадгалах, оросын (иргэний төлөөлөгчдийн) Өмгөөллийн байгууллагын уламжлалыг хөгжүүлэх зорилгоор, мөн нийгмийн өмнө хүлээсэн ёс суртахууны хариуцлагаа ухамсарлан өмгөөлөгчийн ёс зүйн дүрмийг баталсан. Тус дүрмийн Нэгдүгээр хэсэг өмгөөлөгчийн мэргэжлийн харьцааны зарчим болон хэм хэмжээг агуулсан бол Хоёрдугаар хэсэг нь сахилгын хэргийн хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үндсийг тогтоосон. Өмгөөлөгчийн ёс зүйн дүрэм нь өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон Өмгөөллийн байгууллагын тухай хуулиар тогтоосон дүрэм журмыг илүү дэлгэрүүлж, нөхөж байдаг гэдгийг тэмдэглэх нь зүйтэй. Сахилгын хэргийг зөвхөн өмгөөлөгчийн эрх олгох хороо болон Өмгөөлөгчдийн танхимын Зөвлөл явуулдаг бөгөөд сахилгын хэрэг шийдвэрлэх ажиллагаа эхлүүлэх үед өмгөөлөгч нь энэхүү танхимын гишүүн байх ёстой. Сахилгын хэрэг шийдвэрлэх ажиллагаа нь дараах үе шатуудаас бүрдэнэ:

• сахилгын хэрэг шийдвэрлэх ажиллагааг нээх;
• ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхимын өмгөөлөгчийн эрх олгох хороо шийдвэрлэх үйл явц;
• ОХУ-ын орон нутгийн Өмгөөлөгчдийн танхим шийдвэрлэх үйл явц.

Өмгөөлөгчид сахилгын хариуцлага хүлээлгэх, түүнчлэн өмгөөлөгчийн эрхийг дуусгавар болгох нь Өмгөөлөгчдийн танхимуудын Зөвлөлийн онцгой бүрэн эрхийн асуудал юм. Сахилгын хариуцлагын хэлбэрүүд нь: 1) сануулах; 2) анхааруулах; 3) өмгөөлөгчийн эрхийг дуусгавар болгох.   Эцэст нь дүгнэж хэлэхэд: Оросын Өмгөөллийн байгууллага нь 150 гаруй жилийн түүхтэй. Одоогийн байдлаар Өмгөөллийн байгууллага төрийн гүйцэтгэх эрх мэдэл хэрэгжүүлэгч байгууллагуудаас хараат бус, бие даасан байдлаар үйл ажиллагаа явуулж байна. Өмгөөллийн байгууллага хөгжиж байгаа бөгөөд эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх салбарын өнөөгийн шинэчлэлүүд нь өмгөөллийн нийгэмлэгийн мэргэжлийн чадавхыг хадгалах, түүнийг хөгжүүлэхэд чиглэгдэж байгаа. Өмгөөлөгчдийн үзүүлж буй хууль зүйн туслалцааны чанар нь өмгөөлөгчийн эрх авах горилогчдод тавигдах шаардлага, өмгөөлөгчийн эрх авах шалгалт өгөх журам, тэдний эрх, үүргийн зохицуулалт, ёс зүйн хэм хэмжээ зэргээр "ОХУ-ын өмгөөлөгчийн үйл ажиллагаа болон Өмгөөллийн байгууллагын тухай" Холбооны хууль, "Өмгөөлөгчийн мэргэжлийн ёс зүйн дүрэм"-д үндэслэсэн бөгөөд хяналтын үр дүнтэй тогтолцоогоор хангагддаг. Эх сурвалж: www.polit.mn