З.БАТЦЭЦЭГ

Оросын шинжээчид Астанад болсон дээд хэмжээний уулзалтыг өндрөөр үнэлэв. Ийнхүү Владимир Путины Казахстанд хийсэн айлчлал маш амжилттай болсныг улс төр судлаачид онцолж байна. ХАБГБ-ын дээд хэмжээний уулзалтаас гаргасан шийдвэр нь ирээдүйд хийх чухал хөрөнгө оруулалт, олон туйлт ертөнцийн үндсийг бэхжүүлэхэд оролцогч улс орнуудын оруулсан хувь нэмэр юм гэж шинжээчид тэмдэглэв.

Астана хотноо Казахстаны даргалсан Хамтын аюулгүй байдлын гэрээний байгууллагын Хамтын аюулгүй байдлын зөвлөлийн хурал болов. Мэргэжилтнүүд тус байгууллагын үйл ажиллагааг хөгжүүлэхэд Казахстаны үүрэг оролцоог тэмдэглэв.

Блок бус нэгдэл

Мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар ҮАБЗ-ийн чуулган энэ жил ХАБГБ-ыг даргалж буй Бүгд Найрамдах Казахстан улсын гол үйл явдал боллоо. Энэ нь Казахстаны ашиг сонирхол, байр суурийг тус байгууллагад сурталчлах, олон талт хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, гишүүн орнуудын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой байв. "Казахстан нь ХАБГБ-ын гол байр суурийг эзэлдэг. Гэсэн хэдий ч энэ нь зөвхөн газарзүйн асуудал биш юм. Казахстан улсгүйгээр Евразийн аюулгүй байдлын шинэ үзэл баримтлалыг боловсруулах боломжгүй, учир нь энэ бол Төв Азийн хамгийн өндөр хөгжилтэй орнуудын нэг” гэж Бүс нутгийн асуудлын хүрээлэнгийн захирал Дмитрий Журавлев хэлэв.

ХАБГБ-ын цэргийн байгууллагыг блок сэтгэлгээний зарчмаар бус орчин үеийн зарчмаар байгуулсан гэдгийг шинжээч мөн онцолж байна. “Манай цэргийн байгууллага ХАБГБ-ын орнуудын аюулгүй байдлыг хамгаалах чадвартай, бид энэ чиглэлээр хөгжихөд бэлэн байна. Бид аюулгүй байдлыг бэхжүүлэх зорилгод нийцсэн аливаа санаачлагыг дэмжиж, Евразид аюулгүй байдлын шинэ тогтолцоог бий болгох шаардлагатай гэж үзэж байна” гэж тэр тэмдэглэв. Дээд хэмжээний уулзалтын нэгдсэн хуралдаанд ТУХН болон ШХАБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга нар зочноор уригджээ. Энэ бол ХАБГБ болон бусад олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаанд нийтлэг байдаг практик юм.

Үндсэн шийдлүүд

Арга хэмжээний хүрээнд ХАБГБ-ын гишүүн орнуудын төлөөлөгчдийг оролцуулсан өргөтгөсөн хэлбэрээр уулзалтууд болов. Төрийн тэргүүнүүд олон улсын болон бүс нутгийн аюулгүй байдлын асуудал, Казахстаныг даргалах хугацаанд ХАБГБ-ын үйл ажиллагааны үндсэн үр дүнгийн талаар хэлэлцэв. Уулзалтад оролцогчид Ойрхи Дорнод, Афганистаны нөхцөл байдалд онцгой анхаарал хандуулж, олон улсын терроризм, хар тамхины наймаа, хууль бус шилжилт хөдөлгөөн, мэдээлэл, кибер орчин дахь гэмт хэрэг зэрэг сорилт, аюул заналхийллийн талаар ярилцав.

“11-р сарын 28-нд болсон ХАБГБ-ын дээд хэмжээний уулзалтаар Тажик-Афганистаны хилийг бэхжүүлэх, 1941-1945 оны Аугаа эх орны дайны ялалтын 80 жилийн ойг тэмдэглэх болон бусад зарим баримт бичгүүдийг баталсан. Дээд хэмжээний уулзалт дэлхийн шинэ дэг журам идэвхтэй бүрэлдэж буй түүхэн чухал мөчид боллоо. Энэ үйл явцыг хуучин ЗХУ-ын орнууд чнз бүрээр хүлээн авч байна. ХАБГБ-ын дээд хэмжээний уулзалтаас гаргасан шийдвэрүүд нь дэлхийн ирээдүйд чухал хөрөнгө оруулалт, олон туйлт ертөнцийн үндсийг бэхжүүлэхэд оролцогч улс орнуудын оруулсан хувь нэмэр юм” гэж Оросын ардын аж ахуй, төрийн удирдлагын академийн профессор Александр Михайленко хэлэв.

Үүнээс гадна ХАБГБ-ын гишүүн орнуудын бүх санал зөрөлдөөнийг энхийн замаар шийдвэрлэх, улс хоорондын харилцаанд хүч хэрэглэхгүй байх үүргийг баталгаажуулсан ХАБГБ-ын хүрээнд холбоотны харилцааг цаашид бэхжүүлэхээр ҮАБЗ шийдвэрлэв.

Чуулганаар удахгүй болох Аугаа эх орны дайны ялалтын 80 жилийн ойд онцгой анхаарал хандууллаа. Тодруулбал, ХАБГБ-ын холбогдох мэдэгдэл, энэхүү чухал өдрийг 2025 онд ХАБГБ-ын гишүүн орнуудад тэмдэглэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг хэлэлцэхээр өргөн мэдүүлэв.

Тусдаа баримт бичгийн багц нь байгууллагын санхүүгийн дэмжлэг, процедурын асуудалтай холбоотой байв. Өнгөрсөн оны төсвийн гүйцэтгэлийн тайлан, 2025 оны төсвийг батлах, мөн ХАБГБ-ын 2024 оны төсөвт тодотгол хийх санал гаргасан.

Түүнчлэн, байгууллагын баримт бичигт гарын үсэг зурах тогтолцоог оновчтой болгоход чиглэсэн ХАБГБ-ын журамд өөрчлөлт оруулсан.

Уулзалтын үр дүнд дүн шинжилгээ хийж, шинжээчид олон улсын терроризм, хар тамхины наймаатай тэмцэх, хилийн аюулгүй байдал болон бусад олон асуудалд гол анхаарлаа хандуулж байгааг онцлон тэмдэглэв. Байгууллагын ажил нь түүний мөн чанар нь оролцогчдыг мөргөлдөөнд татан оруулах Оросын хүсэл эрмэлзэл юм гэсэн олон шүүмжлэгчдийн дүгнэлттэй нийцэхгүй байна.

“ХАБГБ-ын тухайд зарим шинжээчид энэ байгууллагыг бараг НАТО-той харьцуулж системийн алдаа гаргадаг. Гэхдээ эдгээр нь үндсэндээ өөр хоёр бүтэц гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. ХАБГБ хэдийгээр цэргийн байгууллага боловч блок сэтгэлгээгүй. ХАБГБ бол НАТО биш бөгөөд АНУ шиг зарчмын дагуу холбоотнуудаа мөргөлдөөнд татдаггүй. Энэ бол нэгдүгээрт" гэж Орос-Казахстаны хэвлэлийн төвийн шинжээч Андрей Выползов уулзалтын үр дүнгийн талаар тайлбарлав.

Мэргэжилтний хэлснээр, Астанад болсон ХАБГБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын дараа Украины талаар нэг ч үг дуугараагүйгээс “Аналитик таамаг” олон нийтийн сүлжээгээр цацагдаж эхэлсэн бөгөөд тэд “Путин дахин Токаевтай тохиролцож чадсангүй" гэж үзэж байна.

"Гэхдээ хамгийн гол нь уг арга хэмжээний хөтөлбөр нь анхнаасаа энэ тухай байгаагүй юм. Хэлэлцэх асуудалд олон улсын терроризм, хар тамхины наймаа, хууль бус шилжилт хөдөлгөөн, мэдээллийн орчин дахь сорилттой тэмцэхэд ХАБГБ-ын бүх улс орнуудад хамааралтай сэдвүүд ("бүх нийтийн төлөө" гэсэн түлхүүр үг) багтсан болно. Учир нь ерөнхийдөө ХАБГБ-ын гол эрхэм зорилго бол манай хилийн амгалан тайван байдал юм” гэж шинжээч үргэлжлүүлэв. Тухайлбал, тус байгууллагын болзолгүй амжилт нь түүний хэлснээр Тажик-Афганы хилийг бэхжүүлэх зорилтот улс хоорондын хөтөлбөрийн 10 жилийн ажлыг дуусгасан явдал байв. "Би шүүмжлэгчдийг ойлгож байна. Пянж мөрөн, ерөнхийдөө хуучин ЗХУ-ын хамгийн өмнөд хил дэндүү хол, Украин ойрхон байгаа ч бодитой байцгаая. Манай Евразийн өмнөд хэсгийн хил одоо ноцтой бэхжиж байна. Энэ нь Орос болон Төв Азийн орнуудад бид бүгдэд цохилт өгөхгүй гэсэн итгэлийг төрүүлж байна" гэж тэр хэлэв.

Түүний бодлоор ХАБГБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын гурав дахь эерэг, чухал зүйл бол Аугаа эх орны дайны ялалтын 80 жилийн ойн мэдэгдлийг үнэхээр чин сэтгэлээсээ хүлээн авсан явдал байв. “Баримт бичигт ХАБГБ-ын орнуудыг нацизмыг ялсан орнууд гэж тодорхой заасан байдаг. Мөн цааш нь: "Тэр жилүүдийн эмгэнэлт сургамжийг санаж, бид дэлхийн хэмжээнд шинэ мөргөлдөөн гарахаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд бидний цаг үеийн олон сорилтод хариулт олохын тулд хамтын ажил хийх шаардлагатай гэдэгт итгэлтэй байна. Жинхэнэ аюулгүй байдал нь олон улсын эрх зүйн зарчим, бүтээлч хамтын ажиллагааны зарчимд тулгуурлан бүх улсын ашиг сонирхлыг харгалзан, тэгш, хуваагдашгүй байх ёстой". Энэхүү томьёоллоор гол зүйл бол ХАБГБ-ын бүх удирдагчид, гишүүн орнууд нацистын хар дарсан зүүдийг санаж, хүн бүр тэгш, хуваагдашгүй бодит аюулгүй байдлын талаар боддог" гэж шинжээч дүгнэв.

Уулзалтыг дүгнэхдээ Казахстан Оросын чухал түнш хэвээр байгааг шинжээчид онцолж байна. "Өнөөдөр янз бүрийн тагнуулын алба болон барууны орнууд санал зөрөлдөөнөө харуулахыг хичнээн хүсч байсан ч Казахстан нь Оросын стратегийн түнш хэвээр байна. Казахстан Улс Тусгаар улсуудын хамтын нөхөрлөлийн гишүүнээр элссэн, Хамтын аюулгүй байдлын гэрээний байгууллагыг энэ жил даргалж байгаа нь бид ойр дотно байсаар ирсэн, одоо ч хэвээр байгааг илтгэж байна. Бид хамтдаа олон зүйлийг хийдэг ч олон хүн ийм байхыг хүсдэггүй. ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийн Казахстанд хийсэн айлчлал нь бидний харилцаа тогтвортой байгааг харуулж байна” гэж Төрийн Думын депутат Олег Димов хэлэв.

Хилийн хамтын ажиллагаа, дотоод харилцаа холбоо, харилцан үйлчлэлийн чиглэлээр багагүй ажил хийгдэж байгааг тэмдэглэв. Бүх зүйлийг олон нийтэд зарлаагүй ч Ялалтын өдрийг Казахстанд Оростой адил тэмдэглэдэг, Аугаа эх орны дайны ахмад дайчдын дурсгалыг нухацтай хүндэтгэдэг.

Эдийн засгийн дээд сургуулийн төв хорооны тэргүүлэх шинжээч, ia-Centr.ru порталын ерөнхий редактор Дарья Рекеда ХАБГБ-ын формат нь үнэ цэнэтэй зүйлээ баталсан гэдгийг онцлон тэмдэглэв. Шинжээчдийн үзэж байгаагаар энэ нь харилцаа холбоо, тодорхой хэрэгсэлтэй ажлын платформ бөгөөд бүх оролцогч орнуудын аюулгүй байдлын асуудлыг янз бүрийн чиглэлээр шийдвэрлэхэд синхрончлох боломжийг олгодог.

Астанагийн дээд хэмжээний уулзалтын үр дүнд 2025 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс ХАБГБ-ыг даргалах эрх Бүгд Найрамдах Киргиз улсад шилжин, ирэх оны намар ХАБГБ-ын ээлжит чуулган Киргиз улсад болно.

Эх сурвалж: www.polit.mn