З.БАТЦЭЦЭГ

Ангела Меркель ХБНГУ-ын анхны эмэгтэй канцлер төдийгүй улс төрийн урт карьертай улстөрч юм. Тэрээр дөрөв дэх удаагаа Засгийн газрын тэргүүн болсон бөгөөд өмнө нь зөвхөн Коль, Аденауэр нар ийм амжилттай ажиллаж байжээ. Маркель өчигдөр буюу долоодугаар сарын 17-нд 70 насныхаа төрсөн өдрийг тэмдэглэлээ.

Дайны дараах Германы түүхэнд Ангела Меркель шиг дутуу үнэлэгдсэн улстөрч байгаагүй байх. Гэрэл зурагт дур булаам бус харагддаг, уран илтгэх чадваргүй...

Гэсэн хэдий ч тэрээр дөрөв дэх удаагаа ХБНГУ-ын Канцлерийн албыг хашив. 2017 оны есдүгээр сарын 24-нд болсон парламентын сүүлчийн сонгуульд Ангела Меркелийн нам болох Христийн ардчилсан холбоо нь Баварийн Христийн нийгмийн холбоотай эвсэж, хамгийн олон санал авчээ. Гэсэн хэдий ч энэ нь дангаараа А.Меркельд канцлерийн албан тушаалыг хэвээр үлдээх эрхийг хангаж чадаагүй юм. Тэрээр Засгийн газар байгуулах ёстой байсан. Тиймээс түнш хайх, эвслийн хэлэлцээрийн явц таван сар орчим үргэлжилсэн ажээ. Урьд нь А.Меркельтэй "их эвсэл"-д багтаж байсан Германы Социал Демократ нам Бундестагийн сонгуульд ялагдсаны дараа сөрөг хүчнээс гарч байгаагаа зарлав.

Дараа нь Христийн шашинтай намуудын блок Ногоонтнууд болон Чөлөөт ардчилагчидтай эвсэл байгуулах оролдлого нь бүтэлгүйтэв. Үүний үр дүнд Социал демократ намтай зөвшилцөх шаардлагатай хэвээр байсан бөгөөд тэд эцсийн дүндээ намын жирийн гишүүдийн дунд явуулсан санал хураалтын явцад намуудтай “их эвсэл” байгуулахыг дэмжсэн юм. Ингэснээр А.Меркель Засгийн газраа байгуулж, канцлер хэвээр үлдэх боломжтой болсон.

Ангела Меркелийн үзэгдэл юу вэ?

Ангела Меркелийн эцэг эх нь сөрөг хүчин эсвэл тэрс үзэлтнүүд биш байв. Зүүн Германд шашин шүтлэгтэй гэр бүлийн хүүхдүүд (Меркелийн аав пастор байсан) "нэмэгдсэн" нь анхаарал татсан ч социалист дэглэм түүнийг онцгой хомсдолд оруулаагүй. "Миний хүүхэд нас сайхан байсан" гэж Германы канцлер хожим нь хүлээн зөвшөөрсөн байдаг.

Сургуульд байхдаа Германы ирээдүйн канцлер математик, орос хэлний амжилтаараа олны анхаарлыг татжээ. Лейпцигийн их сургуулийн физикийн тэнхимд суралцаж байхдаа оюутан  Ульрих Меркельтэй танилцаж, гэрлэв.  Хэдийгээр гэрлэлт нь бүтэлгүйтсэн ч тэрээр Меркелийн овог нэрээ хадгалсаар байв.

Ангела Меркель 35 настайдаа улс төрд орж, тэр үеийн Германы канцлер Хельмут Кольтой танилцсан цагаасаа эхлэн карьерийн шатаар маш хурдан өгсөж эхэлсэн юм. Түүнийг Эмэгтэйчүүд, залуучуудын асуудал эрхэлсэн сайдад нэр дэвшигч гэж үзсэн. Тэр үед түүний тухай ард иргэд  "залуу, эмэгтэй, Зүүн Германаас ирсэн" учраас л энэ ажилд орсон гэж шуугиж байжээ.

Энэ бүхэн үнэн. Гэхдээ А.Меркель залуу насандаа үе тэнгийнхэн нь тэмдэглэснээр өөр өөр хүмүүстэй холбоо тогтоох, ярилцагчдаа анхааралтай сонсох чадвартай байсан гэдэг. А.Меркель хэр итгэлтэйгээр урагшилж, тэр дундаа намын шугамаар урагшилсан нь олон хүнийг гайхшруулсан. 1991 онд  Х.Коль А.Меркелийг АОХН-ийн орлогчоор томилсон юм.

А.Меркель 1994 онд Байгаль орчныг хамгаалах яамны сайд болсноосоо хойш энэ газрын өмнөх даргаас үлдсэн орлогчоо халж олны анхаарлыг татсан. Тухайн үед А.Меркель Германд улс төрийн механизм хэрхэн ажилладаг талаар төдийлөн сайн ойлголтгүй байсан ч эрэгтэйчүүд давамгайлсан улс төрийн тогтолцоонд өөрийгөө нэлээд хатуу тоглогч гэдгээ харуулсан.

Ангела Меркель АОХН-ийн хууль бус санхүүжилтийн схемийг тойрсон дуулианаас үүдэн Хельмут Коль улс төрийг орхисон явдлыг манлайлах боломж болгон ашигласан. Ингээд 2000 онд намын даргаар сонгогдсон. Мөн 2005 оны Бундестагийн сонгуульд АОХН цөөн тооны саналаар ялж, А.Меркель Германы канцлер болсон түүхтэй. Гэсэн хэдий ч тэрээр Социал Демократтай "их эвсэл" байгуулах шаардлагатай болсон. Тэр үед түүний ялалт олон хүнд хэврэг мэт санагдаж, канцлерийн хэтийн төлөв бүрхэг мэт санагдаж байв.

Гэвч 17 жилийн турш Ангела Меркель Христийн ардчилсан намыг тасралтгүй удирдаж, дэлхийн тэргүүлэх эдийн засагтай улсын Засгийн газрыг тэргүүлж байна. Энэ хугацаанд тэрээр намын дотоод  дахь эрэгтэй өрсөлдөгчдийг тоглоомоос хасаж эсвэл системдээ нэгтгэж чадсан. А.Меркелийн намтарч, сэтгүүлч Жаклин Бойсен "Тэр хэн ч өөрт нь аюул учруулахгүйн тулд шатрын самбар дээрх хэсгүүдийг өөрчилдөг" гэж тайлбарласан нь бий.

А.Канцлер 2008 оны санхүүгийн хямралыг даван туулж, олон улсын тавцанд хямралын эсрэг менежерийн үүрэг гүйцэтгэсэн. Цаг хугацаа харуулсанчлан нэлээд амжилттай.  Ингээд 2018 он гэхэд Герман төдийгүй Европ эдийн засгийн хувьд сайн байсан. Европын холбооны ажилгүйдэл эцэстээ буурч, Европын тэргүүлэх эдийн засаг ч өссөн байна.

Германы канцлерын прагматизмын талаар Жаклин Бойсен хэлэхдээ "Тэр тоо, тоо баримтад тулгуурлан шийдвэр гаргадаг. Хэрэв маргаан тодорхой алхмыг дэмжвэл намынхаа үзэл суртлын удирдамжийг амархан мартдаг" гэж хэлсэн байдаг. Магадгүй А.Меркелийн прагматизмын хамгийн алдартай жишээ бол Японы Фүкүшимагийн атомын цахилгаан станцын ослоос гаргасан дүгнэлт юм. Цөмийн эрчим хүчийг дэмжигч байсан канцлер тэр даруй түүний өрсөлдөгч болон хувирав. Түүний ийм шийдвэр гаргасан нь олон хүнд таалагдаагүй ч одоо бол бодит байдал дээр Герман атомын цахилгаан станцуудаа аажмаар хааж байна.

Канцлер 2015 онд германчуудыг гайхшируулж байсан бөгөөд тэрээр дүрвэгсдийн их урсгалын талаар ярихдаа "Бид үүнийг даван туулж чадна!" гэсэн.  Зарим нь урам зоригтой байсан бол зарим нь уурласан. Тухайн үед түүний өөдрөг үзэлтэй байсан хэн ч байсан Германы эрх баригчид дүрвэгсдийн хямралыг аажмаар даван туулж байна. Сонгогчдын Ангела Меркельд итгэх итгэл 2015 оны түвшиндээ эргэн ирлээ. 2017 оны есдүгээр сарын 24-нд болсон сонгуульд АОХН/ХАХН ялалт байгуулж, АН-тай “их эвсэл” байгуулах хэлэлцээр амжилттай болсон нь үүний бас нэг баталгаа болсон юм.  2017 оны сонгуулиас нэг жилийн дараа Ангела Меркель 2021 онд болох сонгуульд нэр дэвшихгүй гэдгээ зарласан. ХБНГУ-ыг 16 жил удирдсан Ангела Меркель 2021 онд улс төрийн карьераа дуусгаж, халаагаа өгсөн нь тухайн жилийн дэлхийн улс төрийн онцлох үйл явдлуудын нэг байсан билээ.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2024 ОНЫ ДОЛООДУГААР САРЫН 18. ПҮРЭВ ГАРАГ. № 137 (7381)