Т.БАТСАЙХАН

Монголчууд үгийн утга, агуулга хөөж, тайлбарлах, ойлгох дуртай хүмүүс. Сүүлийн үед улс төрийн хүрээнд бүсчлэн хөгжүүлэх асуудал нэлээд яригдаж байна.  Бүсчлэн гэдэг үгийн язгуурыг монгол хэлний тайлбарт нь “бүс” гэжээ.  Бүс нь монголчуудын үндэсний хувцасны нэг хэсэг.  Бүстэй хувцас өмсөх нь харагдах байдлын хувьд хүнийг эмх цэгцтэй болгохоос гадна биед ч эвтэйхэн. Тэгвэл ийм л үгнээс гаралтай хөгжлийн асуудал улс орны дараагийн цаг үеийн өнгө төрхийг тодорхойлох нь. Өөрөөр хэлбэл, бүсчилнэ гэдэг цэгцэлнэ гэсэн үг юм. 

Бид өнгөрсөн 30 жилийн алдаа, завхралын тухай хангалттай ярьж, бичиж байна.  Төр засгийн удирдлагуудын зүгээс алдааг засах оролдлогуудыг хийгээгүй биш хийсээр.  Гэвч тодорхой үр дүнд хүрч чадахгүй байгаа нь үнэн.  Тэгвэл энэ Засгийн газрын дараагийн “нүүдэл” нь бүсчилсэн хөгжлийн бодлого болж байна. Засгийн газраас Монгол Улсыг бүсчлэн хөгжүүлэх загварыг гаргаж, 2024 оныг бүсчилсэн хөгжлийг дэмжих жил болгон зарлаад байна.  Өнгөрсөн он жилүүдийнхээ алдаа оноог эргэн харж дүгнээд цаашид шинэ зорилтуудыг хэрэгжүүлэх ёстой гэж үзсэн.  Ер нь  бүсчилсэн хөгжлийн бодлого Монгол Улсын хувьд шинэ ойлголт биш л дээ. Товч түүх өгүүлэхэд, Манай улс 1960 оноос бүсчилсэн хөгжлийн судалгааг эхлүүлсэн байдаг. Түүний дараа 1990 оны дундуур бүсчилсэн хөгжлийг албажуулж, хилийн чөлөөт бүсүүдийг хөгжүүлж эхэлсэн. 2001 оноос хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлсэн. 2005 оноос бүх бүсийн хөгжлийн хөтөлбөрийг парламент баталсан.  Гэвч одоогоор энэ хөтөлбөрийн хүрээнд  “Мянганы зам”-ын төслөөс бусад нь тийм ч амжилттай хэрэгжиж чадаагүй юм.  Тэгэхээр бүсчилсэн хөгжлийн  бодлогыг шинэ өнцгөөр харах,  эргэлтийн цаг үе ирсэн гэдэгтэй эрдэмтэн судлаач, эдийн засагчид ч санал нийлж байна.

Нийслэлд л гэхэд сүүлийн 30 жилд Монгол Улсын хүн амын талаас илүү нь төвлөрснөөс болж хил хүрээ нь тэлж, даац нь хэтэрсэн. Үүнийг дагаад түгжрэл, утаа, хог, бохирдол зэрэг олон бэрхшээл бий болсон нь төлөвлөлтийн алдаатай бодлого, нийслэлийн өмнөх удирдлагуудын эс үйлдэхүйтэй ч холбоотой. 
"Энэ алдааг хотын өнөөгийн удирдлагуудтай холбож шүүмжлэх нь өрөөсгөл төдийгүй үүнийг нийслэл дангаараа шийдэж чадахгүй хэмжээнд хүрсэн учир Засгийн газар дэмжээд зогсохгүй оролцохоос аргагүй болсон” гэдгийг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Баянгол дүүргийн иргэдтэй уулзах үеэрээ онцолжээ.  

Ер нь энэ хөгжлийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ улс төрийн манлайлал үзүүлж ажиллаж байгаа гэхэд болно.  Тэрбээр өнгөрсөн хугацаанд энэ асуудлаар нийслэлийн иргэдтэй биечлэн уулзаж,  тэдний санал санаачлагыг сонсож, үйл хэргээ танилцуулсан.   Мөн орон нутагт бүсчилсэн байдлаар албан томилолт хийж, 2024 оны Улсын төсөвт олон нийтийн саналыг тусгаж, бүсийн хөгжлийг дэмжих томоохон төслүүдийг дэмжиж санхүүжилтийг тусгасан билээ.  2024 оны УИХ-ын сонгуулийг мөн бүсчилсэн тойргоор зохион байгуулах шийдвэр гарган, танилцуулж, парламент дэмжин баталсан билээ.  Энэ нь яах аргагүй бүсчилсэн хөгжлийн бодлого төрийн хэмжээнд гараанаас гарсныг харуулна.  

Мөн Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Хүндрэлийг шийдэхийн тулд бүтэц, зохион байгуулалтаас эхлээд хууль, эрх зүйн өөрчлөлт хийх замаар цогцоор нь шинэчлэх, дүүргүүдийг задлах, төрийн үйлчилгээг заавал хотын төв эсвэл дүүргийн байр руу очиж авахгүйгээр иргэд тухайн оршин суугаа бүсдээ түгжрэл, бухимдалгүйгээр 15-20 минутад төрийн, нийгмийн зэрэг хүссэн үйлчилгээгээ авдаг болох нь чухал юм. Бүсчилсэн хөгжлийн дагуу “Хорин минутын хот”-ыг бий болгоно. Ер нь бүсчлэл гэдэг бол эрх мэдлийг задална гэсэн үг. Улаанбаатар хотын түгжрэл бол хотын төвийн Бага тойруу орчмын 86 га газарт төрийн захиргааны 50 гаруй төв байгууллага төвлөрдөгтэй холбоотой. Үүнийг 42 нэгжид задлах байдлаар төвөөс гаргах нь чухал байна. Нийслэлийг бүсчлэх гол агуулга нь энэ. Одоо бол төрийн анхан шатны нэгж ямар ч эрх мэдэлгүй ажиллаж байна. Тэдний эрх мэдлийг хуулиар нэмэгдүүлж,  наанадаж төсөв захиран зарцуулах эрх олгох, цаашилбал хот, хөдөөгийн тэнцвэрийг хангах хүрээнд төвлөрлийг сааруулах бодлогыг төр, засгаас хэрэгжүүлэхээс өөр гарцгүй болсныг онцолсон юм.  

Ямартай ч  энэ хөтөлбөр гараанаас гарч, Засгийн газрын тэргүүн манлайлан ажиллаж байна.  Хөгжлийн хөтөлбөрийн зорилго, зорилт хэрхэн биеллээ олж цэгцрэх эсэхийг цаг хугацаа харуулах биз ээ.

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

2024 ОНЫ ГУРАВДУГААР САРЫН 20. ЛХАГВА ГАРАГ. № 53 (7297)