З.БАТЦЭЦЭГ

“Polit” хуанли: “Төрсөн өдөр” буландаа хоёрдугаар сарын 11-нд төрсөн өдөр  нь тохиож буй Америкийн зохиолч Сидней Шелдон /Sidney Sheldon/-ыг онцолж байна. Зохиол бүтээл нь орчуулагдан хэвлэгдсэн тоогоороо Гиннесийн дээд амжилтын эзэн болсон зохиолч 1917 оны хоёрдугаар сарын 11-нд ядуу гэр бүлд төрсөн.

Америк мөрөөдлийн онолыг мэддэг хүн бүр "нийгмийн цахилгаан шат" -ын онцлог шинж чанаруудыг сайн мэддэг бөгөөд энэ нь хамгийн доод хэсгээс хурдан дээшлэх арга юм. Зохиолч Сидней Шелдон /Sidney Sheldon/  насан туршдаа энэ лифтнээс хэзээ ч салаагүй гэж Лиза Биргер түүний мэндэлсний 105 жилийн ойн үеэр бичиж байжээ.

Түүний ээж Натали Маркус хүүхэд байхдаа Одесса хотын ойролцоох еврей хорооллоос Америк руу нүүж, супермаркетад худалдагчаар ажилладаг байсан бол аав Отто Шехтел нь эд баялгийн тухай мөрөөдөж, олон газар худалдаа эрхэлж байжээ. Гэвч их хямрал нь түүний гэр бүлд эд баялаг авчирсангүй. Нэгэн удаа Отто мафид зэвсэг зарах үүрэг хүлээсэн бөгөөд үүний төлөө гурван жил шоронд хоригдсон боловч хожим нь хугацааг нь багасгажээ. Салхилж байхдаа тэр шоронгийн даргын гурван настай хүүг санамсаргүйгээр аварсан байдаг.

Хийсвэрлэн бодох, мөрөөдөмтгий чанарыг ээжээсээ өвлөж авсан нь яваандаа түүний дуу, зохиол, тууж болсон. Ямар ч хаалгыг "нээх" чадварыг ааваасаа өвлөн авсан бөгөөд энэ нь нэг бус удаа, ялангуяа хүнд хэцүү жилүүдэд, олон татгалзсан хариу авсны дараа хэрэг болж байв. Тэр мөрөөдөмтгий бас тооцоотой нэгэн байсан бөгөөд энэ чанар нь 1930-аад онд Сиднейг ажлын гараагаа эхлэхэд зайлшгүй хэрэг болсоэ юм.

Нэг удаа хөрш нь Сиднейн ээжид түүнийг алдартай, амжилтанд хүрнэ гэж хэлсэн байдаг. Мэдээжийн хэрэг, тэр өөрөө ч мэдэхгүй байсан. Гэхдээ тэр эхлээд эцгийнхээ овог Шехтелийг илүү сонсголонтой, аятайхан болгож өөрчлөх хэрэгтэй гэж шийдсэн тул Сидней Шелдон болжээ. Тухайн үед Холливудад тэмүүлсэн олон хүн овог нэрээ сольсон байдаг. Жишээлбэл, Сиднейн анхны хамтран зүтгэгчдийн нэг, Нью-Йорк дахь хөрш, дуу зохиогч Сидни Розентал нь Боб Рассел болжээ. Залуус нийлээд дуу зохиож, продюссерт өгсөн ч төдийлөн амжилт олоогүй. Чинээлэг эцэг эхийн хүүхдүүд коллежид сурч байх хооронд Сидней Шелдон мөнгө олох арга бодож олохыг хичээсэн. Өлгүүрчин, үйлчлэгч, кино театрын үүдэнд угтагчаар ажиллаж байсан.

Дэлхийн II дайн эхлэхэд Сидней Нью Йорк руу буцаж ирээд хараа муутай байсан ч, нисэхийн салбарт нэвтэрч, онгоц жолоодож сурсан бөгөөд дуудлага хүлээж байв. Дайны үеэр дэлхийн өнцөг булан бүрээс олон театрын одод, тэр дундаа Европ, Английн нацистуудаас зугтсан хүмүүс хотод иржээ. Тэдэнд уран бүтээл хийхэд дутагдаж байсан цорын ганц зүйл бол Америкийн жүжгийн зохиолчид байв. Эндээс Шелдон болон түүний хамтран зохиолч Рассел нар од болох боломжоо олж авсан юм. Тэд Оросын балетчин, бүжиг дэглээчдийн тоглодог тансаг чимэглэл, балетын алхмуудын сүр жавхланг энгийн өрнөл, хөгжилтэй онигоотой хослуулж сурсан. Тэд армид яваагүй ч хэдхэн сарын дотор Бродвейгийн гурван шоуны хамтран зохиогч болжээ.

Дайны дараа Сидней Шелдон Холливудад бараг ялалт байгуулж буцаж ирэв. Түүний алдар нэр маш хурдан өссөн. 1947 онд түүний зохиолоос сэдэвлэсэн "Гоонь эр ба бүсгүй" инээдмийн киног Кэри Грант, Ширли Темпл нар гаргаж, зохиолч Оскарын шагнал хүртжээ. 1950-иад онд тэр Холливудын олон ододтой найзалж байсан бөгөөд түүний зохиол дээр үндэслэсэн кинонууд арилжааны амжилтад хүрдэг байв. Гэхдээ тэр өөрөө, дараа нь намтартаа дурссанчлан, хувийн нийгмийн цахилгаан шат нь дээшээ, шинэ давхарт хөдөлсөөр байна гэж бодсон хэвээр байв.

1960-аад онд Сидней Шелдон телевизийг сонирхож эхэлсэн байна. Өөрийн ситкомын бүх ангийг дангаар бичсэн (телевизийн түүхэнд байгаагүй) зохиолч, продюсер, байсан тул нууц нэр авах шаардлагатай болжээ. Тэрбээр нэрээ олон дахин дурдагдахаас эмээж байв. Тиймээс тэр The Patty Duke Show, I Dream of Jeannie-г бүтээсэн.

Тэрбээр хэн нэгэн алахыг оролдож байгаа сэтгэцийн эмчийн тухай шинэ зохиол бичиж эхлэв. Гэвч энэ зохиол дэлгэцэнд багтахааргүй байлаа. Тиймээс өглөө нь хоёр телевизийн студид ажилдаа явахаасаа өмнө нарийн бичгийн даргадаа бага багаар романаа хэлж шивүүлж эхлэв. "Маскыг урж хая" гэж нэрлэсэн уг бүтээлийг таван ном хэвлэгч татгалзаж, зургаа дахь нь өөрөө номтойгоо сурталчилгаанд явья гэхэд шоолжээ. Гэвч тэр жилдээ уг зохиол бестселлер болж, шилдэг детектив зохиолоор Эдгар Аллан Погийн шагнал хүртжээ. Сидней Шелдон тэр үед 53 настай байсан бөгөөд нийгмийн цахилгаан шатаа удаашруулах бодолгүй байсан юм.

Америк даяар сая сая үзэгчдийн үзэж байсан Оскарын шагналт кино, телевизийн шоу нэвтрүүлгүүдийн дараа номын амжилт нь тийм ч чухал биш юм шиг санагдаж магадгүй юм. Гэвч гэнэтийн байдлаар Холливудад ч, Бродвэйд ч томоохон байр суурийг эзэлсэн зохиолч номон дээр ажиллах нь түүнд тохирсон болохыг олж мэдэв. Номонд ямар ч үзэгдлийг солих хүсэлтэй продюсер байдаггүй. Уншуулах гэж ятгах маягтай жүжигчдийн шаардлага байхгүй. Үзэгдлүүд нь их хэмжээний төсөв шаарддаггүй. Тиймээс тэр хоёр дахь романаа бичихээр суув. Шелдон "Орхидэйд Виржиниа" зохиолыг кино болгохоос татгалзсан байсан бөгөөд түүнийг хүсэл тэмүүлэл, аллагатай ээдрээтэй романс болгон дахин бичжээ. Энэ бүтээл нь түүний дэлхий даяарх анхны бестселлер болсон бөгөөд 1930-аад онд Чикагогийн хөршийнх нь таамаглаж байсанчлан уг роман нь The New York Times сонины оргилд 52 долоо хоног байж, эцэст нь түүнийг алдарт гаргажээ.

“Би амьдралдаа маш их зүйлийг бүтээсэн. Зохиол, театрын жүжиг, телевизийн шоу, роман. Гэхдээ үнэнийг хэлэхэд би зохиол бичихийг илүүд үздэг. Роман бол огт өөр ертөнц, зүрх сэтгэл, оюун санааны ертөнц юм. Роман дээр та дүр бүтээж, тэдэнд амьдрал бэлэглэж чадна” гэж  С.Шелдон хэлсэн байдаг.

Түүний хувьд роман бол удаан хүлээгдэж буй мөнгөний зам байсангүй. Өмнөх карьерынхаа туршид үүнийг арвин их олсон. Гэхдээ уран зохиол бол бүрэн бүтээлч эрх чөлөөг олж авах арга зам байсан. Жишээлбэл, дэлхийгээр аялах. "Mistress of the Game" романыхоо алмааз олборлолтын талаар сурвалжлахын тулд  Өмнөд Африк дахь алмазын уурхай руу явсан. Румынд суугаа АНУ-ын Элчин сайдын амьдралын тухай "Бурхадын тээрмүүд"-д зориулж  Румынд очиж, АНУ-ын Элчин сайдын өргөөнд амьдарч, дарангуйллын хүнд хэцүү цаг үед алдаа дутагдлыг шалгаж, нийтлэг хардлага сэрдлэгийн уур амьсгалыг мэдэрсэн. "Хэрэв маргааш ирвэл"-ийн хувьд тэр Мадридын Прадо музейн хамгаалалтын системийг өөрийн биеэр шалгаж, түүний баатар эндээс үнэ цэнэтэй зургийг хулгайлж чадах эсэхийг шалгасан. Хэрэв түүний зохиолд хоолны тухай дурдсан бол тэр үүнийг туршиж үзсэн гэдэгт итгэлтэй байж болно. Хэрэв тэр улс орон, оршин суугчдын тухай бичсэн бол тэр тэнд байсан гэсэн үг.

Гэхдээ түүний бодлоор бол нягт нямбай байдал нь түүний номыг дэлхийн бестселлер болгож, олон зуун сая хувь хэвлүүлсэн бөгөөд Гиннесийн амжилтын номонд хамгийн их орчуулагдсан зохиолчоор бичигдсэн болгоогүй. С.Шелдон өөрөө түүний амжилтын нууцыг романых нь бүх баатар эцсээ хүртэл өөрийн гэсэн мэдрэмжтэй бодит хүмүүс хэвээр байгаа гэж үзсэн. Тэдний мэдрэх хайр, үзэн ядалт, атаа жөтөө нь ямар ч хүнд янз бүрийн хэмжээгээр түгээмэл байдаг.

2005 онд дуусгасан Сидней Шелдоны намтарт "Цахилгаан шат одоо хүртэл дээшилсээр байна" гэсэн сүүлчийн үг юм. Хоёр жил хүрэхгүй хугацааны дараа зохиолч таалал төгссөн. Зарим хүн түүний зохиолуудыг хөнгөн, бүр түр зуурын зохиол гэж үзэж магадгүй юм. Гэсэн хэдий ч тэдний гайхалтай алдар нэр нь уншигчдыг ертөнцийн хязгааргүйд хүргэж, алс хол аялуулж, мэдрэмжийн хязгаар, гэмт хэргийн зорилгыг олж мэдэх боломж үргэлж хэрэгтэй байдгийг нотолж байна. Сидней Шелдон бол ядуурал, эд баялаг, бүтэлгүйтэл, алдар нэр зэрэг бүхнийг туулсан хүн байсан. Тэр өөрийн авьяас чадвараа бүх талаар ухаарч, дэлхийн олон газар очиж үзсэн. Тэр үргэлж дээшээ тэмүүлдэг хүмүүсийн нэг байсан бөгөөд энэ нь л урам зориг өгдөг.

Эх сурвалж: www.polit.mn