З.БАТЦЭЦЭГ

2023 оны нэгдүгээр сард ОХУ-аас гаргасан газрын тос, газрын тосны бүтээгдэхүүний нийт экспорт 2022 оны арванхоёрдугаар сарын түвшинтэй харьцуулахад өдөрт бараг 300 мянган баррелиар нэмэгдэж, хоногт 8.2 сая баррельд хүрчээ. Энэ тухай Олон улсын эрчим хүчний агентлагийн (ОУЭА) хоёрдугаар сарын 15-ны өдрийн тайланд дурджээ

Нэгдүгээр сарын нийлүүлэлт 2020 оны хоёрдугаар сард тогтоосон түүхэн дээд амжилтад ойртсон гэдгийг онцлон тэмдэглэв (үнэмлэхүй тоог зарлаагүй).

ОУЭА-ын мэдээлснээр, хоёрдугаар сарын 5-наас хэрэгжиж эхэлсэн ОХУ-аас далайгаар тээвэрлэх ЕХ-ны хоригийн өмнө нэгдүгээр сард газрын тосны бүтээгдэхүүний экспорт өөрчлөгдөөгүй, өдөрт 3.1 сая баррель байв. Хоригтой зэрэгцэн нефтийн бүтээгдэхүүний үнийн дээд хязгаар ажиллаж эхэлсэн. Хязгаарыг өндөр үнэтэй нефтийн бүтээгдэхүүн (жишээлбэл, дизель түлш) - 100 ам.доллар/барр, мөн хямд үнэтэй (түлшний тос) -д 45 ам.доллар/барр. хязгаар тогтоосон.

Үүний зэрэгцээ, 2023 оны 1-р сард ОХУ-аас ЕХ-ны газрын тос, нефтийн бүтээгдэхүүний экспорт гурав дахин буурч, өдөрт 1.3 сая баррель болж, Украинд тусгай ажиллагаа эхлэхээс өмнөх түвшинд хүрчээ. 2022 оны арванхоёрдугаар сарын 5-наас хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн ЕХ-нд далайгаар газрын тос нийлүүлэх хоригийн улмаас Оросын тус бүс нутагт нийлүүлэх газрын тосны хэмжээ 2022 оны арванхоёрдугаар сард нэг сая баррель/өдөр байсан бол 0.6 сая баррель болтлоо буурчээ.

Болгар нь газрын тосны хоригоос үл хамаардаг (2023 оны эцэс хүртэл хүчинтэй), энэ нь мөн Дружба хоолойгоор нийлүүлсэн газрын тосонд зориулагдсан. ОУЭА-ийн тайланд Герман Оросын нийлүүлэлтээс татгалзсаны улмаас нэгдүгээр сард дамжуулах хоолойн нийлүүлэлт хоёр дахин буурч, өдөрт 400,000 баррель болтлоо буурчээ. Мөн энэ жил "Ведомости"-д бичсэнчлэн дружбагаар Польш руу шахах нь багассан.

Оросын эсрэг хориг арга хэмжээг чангатгасны дараа Оросын нефтийн компаниуд Европын зах зээлээс нийлүүлэлтээ Азийн зах зээлд шилжүүлэх шаардлагатай болсон. Үүний үр дүнд Хятад, Энэтхэг Оросын нефтийн хамгийн том худалдан авагч болжээ. Нэгдүгээр сард ОХУ-аас Хятад руу газрын тосны экспорт дээд амжилт тогтоож, нийлүүлэлт өдөрт 300 мянган баррелиар нэмэгдэж, өдөрт 2.1 сая баррельд хүрсэн гэж ОУЭА-ийн тоймдоо дурджээ. ОХУ-аас Турк руу газрын тосны экспорт 2022 оны арванхоёрдугаар сард өдөрт 40 мянган баррель байсан бол энэ оны нэгдүгээр сард 180 мянган баррель болтлоо нэмэгджээ. Гэвч энэ нь тус улсад өдөрт 350,000 баррель нефть нийлүүлж байсан 2022 оны 8-10 дугаар сарын түвшнээс доогуур хэвээр байна.

Оросын нефтийг шинээр худалдан авагчид ч гарч ирсэн. Тухайлбал Гана (1-р сард 20,000 баррел/д) болон Индонез (25,000 баррел/д) улсууд байна. ОХУ-ын газрын тосны нийт экспорт 1-р сард өдөрт 5.1 сая баррель болжээ. ОХУ-аас газрын тосны бүтээгдэхүүний экспорт нэгдүгээр сард өмнөх сарынхаас ерөнхийдөө өөрчлөгдөөгүй ч ЕХ-нд нийлүүлэх хэмжээ өдөрт 1.2 сая баррель байснаас өдөрт 740 мянган баррель болтлоо буурсан гэж тайланд тэмдэглэжээ. 2022 оны 12-р сард өдөрт 750,000 баррель буюу 2023 оны 1-р сард 470,000 баррель болтлоо буурч, Европын Холбоонд дизель түлшний нийлүүлэлт хамгийн хүнд тусч байна.

2023 оны нэгдүгээр сард Оросоос Турк, Энэтхэгт сарын өмнөх шигээ өдөрт 330 мянга орчим баррель, өдөрт 210 мянган баррель нефтийн бүтээгдэхүүн нийлүүлсэн байна. Эдгээр тоо 2022 оны нэгдүгээр сартай харьцуулахад өдөрт 210,000 болон 90,000 баррелиар тус тус өссөн байна. 2023 оны 1-р сард бусад улс руу нефтийн бүтээгдэхүүний экспорт өдөрт 400,000 баррелиар нэмэгдэж, өдөрт 1.4 сая баррельд хүрсэн бөгөөд гол өсөлт нь Ойрхи Дорнод, Латин Америкт байсан гэж ОУЭА-ийн тайланд дурджээ.

2023 оны нэгдүгээр сард экспорт нэмэгдсэн нь Европын холбооны хориг, үнийн дээд хязгаар хүчин төгөлдөр болохоос өмнө тус улсын нефтийн олборлолт “зарим хэмжээгээр нэмэгдсэн”, Оросын нефтийн бүтээгдэхүүний эрэлт ихэссэнтэй холбон тайлбарлаж байна. "Финам"-ын шинжээч Александр Потавин Европын холбооны шийдвэрээс хэд хэдэн улс ашиг хүртэхийг хичээж байна гэж тэмдэглэв. "Хятад, Энэтхэг, Сингапур, түүнчлэн Ойрхи Дорнодын орнууд Оросын түүхий эдийг боловсруулах үйлдвэртээ бэлэн байдлаар авч эхэлсэн бол Марокко, Турк Оросоос дизель түлшний импортоо нэмэгдүүлсэн" гэж тэр хэлэв.

Оросын нефтийн бүтээгдэхүүний экспорт өвлийн улиралд дотоодын зах зээл дэх улирлын чанартай сул эрэлтээс шалтгаалж нэмэгддэг уламжлалтай гэдгийг Эрчим хүчний хөгжлийн төвийн дарга Кирилл Мельников мөн дурслаа. BCS World of Investments компанийн хөрөнгийн зах зээлийн шинжээч Игорь Галактионов түүнтэй санал нийлж, гадаадын шинэ худалдан авагчдад нефтийн бүтээгдэхүүнийг туршилтаар нийлүүлэх ажил нэгдүгээр сард эхэлсэн гэж нэмж хэлэв.

ОХУ-ын Засгийн газар 3-р сараас газрын тосны олборлолтоо өдөрт 500 мянган баррелиар бууруулах төлөвлөгөөний улмаас (Шадар сайд Александр Новак 2-р сарын 10-нд энэ тухай ярьсан) 3-р сард газрын тос, нефтийн бүтээгдэхүүний экспорт буурна гэж К.Мельников үзэж байна. Түүний хэлснээр, экспорт 2023 оны нэгдүгээр сартай харьцуулахад гуравдугаар сард өдөрт 500,000-700,000 баррелиар буурч магадгүй. И.Галактионов нефтийн бүтээгдэхүүний экспортын бууралтыг нефтийн экспортоор нөхнө гэж тодотгов.

Түлш, эрчим хүчний цогцолборын технологийн хөгжлийн хүрээлэнгийн шинжээч Кирилл Родионов газрын тосны экспортын өсөлтийн гол хүчин зүйл нь нийлүүлэлтийн газарзүйн өөрчлөлт, тухайлбал, Энэтхэг, Хятад руу чиглүүлсэн явдал гэж тэмдэглэв. К.Мельниковын хэлснээр, Хятадад нийлүүлэх нефтийн хэмжээ нэмэгдэж, энэ чиг хандлагыг батлах нь 2-р сарын эхээр харагдаж байна. Хятадын төрийн өмчит компаниуд Оросын нефтийн худалдан авалтыг Хятадын засгийн газар зөвшөөрсөн нь Хятад руу хийх экспортыг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлнө гэж шинжээч Екатерина Крылова үзэж байна.

Нийтдээ Е.Крыловагийн хэлснээр, Орос 2022 онд Хятад руу өдөрт 2.2-2.3 сая баррель газрын тос экспортлох боломжтой. К.Мельниковын хэлснээр, сүүлийн үеийн газар хөдлөлтийн нөлөө болон лирийн ханшийн уналтаас шалтгаалан Туркийн эрэлт хэрэгцээ хязгаарлагдмал байх болно. Оросын газрын тосны нийт экспорт өдөрт ойролцоогоор 4,27 сая баррель байх бөгөөд энэ нь 2022 оныхоос 11,7%, газрын тосны бүтээгдэхүүн өдөрт 2,06 сая баррель (2022 онтой харьцуулахад -22,9%) болно гэж Е.Крылова таамаглаж байна.

И.Галактионов нэмж хэлэхдээ, одоо түүхий нефтийн 90 гаруй хувь нь Энэтхэг, Хятад руу чиглэж байна. Гэхдээ түүний бодлоор хөрш орнууд болон Азийн орнуудад шинэ худалдан авагчид гарч ирэх боломжтой. Е.Крыловагийн хэлснээр, онолын хувьд Оросын нефтийг Пакистан, Бразил, Өмнөд Африк, Шри Ланкад нийлүүлнэ гэж найдаж болно.

Эх сурвалж www.polit.mn